24 Ιανουαρίου 1822: Η Τελευταία Πράξη του Αλή Πασά

 

του Χαρά­λα­μπου Στέρτσου

Σαν σήμε­ρα, πριν από 203 χρό­νια, γρά­φτη­κε η τελευ­ταία πρά­ξη στο δρά­μα της ζωής του Αλή Πασά Τεπε­λεν­λή, μιας από τις πιο αμφι­λε­γό­με­νες και χαρι­σμα­τι­κές προ­σω­πι­κό­τη­τες της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας. Ο θάνα­τός του, στο μονα­στή­ρι του Αγί­ου Παντε­λε­ή­μο­να, στο Νησί των Ιωαν­νί­νων, δεν ήταν μόνο το τέλος ενός ανθρώ­που, αλλά και μιας επο­χής για τα Βαλ­κά­νια.

Η Άνοδος του Αλή Πασά

Ο Αλή γεν­νή­θη­κε στο Τεπε­λέ­νι της Αλβα­νί­ας το 1744, σε μια φτω­χή, αλλά αρι­στο­κρα­τι­κή οικο­γέ­νεια. Μετά τη δολο­φο­νία του πατέ­ρα του και τις διώ­ξεις που υπέ­στη η οικο­γέ­νειά του, ο νεα­ρός Αλή ξεκί­νη­σε μια πορεία από­λυ­της φιλο­δο­ξί­ας, δόλου και στρα­τη­γι­κής. Η εξαι­ρε­τι­κή του ευφυ­ΐα, η δίψα για εξου­σία και οι πολι­τι­κές συμ­μα­χί­ες του τον οδή­γη­σαν στην εξουσία.

Από το 1788, ως πασάς των Ιωαν­νί­νων, κατόρ­θω­σε να δημιουρ­γή­σει ένα ημια­νε­ξάρ­τη­το κρά­τος εντός της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας. Οι μεταρ­ρυθ­μί­σεις του στην οργά­νω­ση της διοί­κη­σης, η δημιουρ­γία ισχυ­ρών οχυ­ρών, η ενί­σχυ­ση του εμπο­ρί­ου και η ενδυ­νά­μω­ση της πολε­μι­κής του μηχα­νής έκα­ναν τα Ιωάν­νι­να οικο­νο­μι­κό και πολι­τι­στι­κό κέντρο της επο­χής. Παράλ­λη­λα, όμως, ήταν δια­βό­η­τος για τη σκλη­ρό­τη­τά του, τις πολι­τι­κές δολο­πλο­κί­ες και την ανε­λέ­η­τη εξό­ντω­ση των αντι­πά­λων του.

Η Ρήξη με τον Σουλτάνο

Η ανε­ξαρ­τη­σία του Αλή Πασά και οι φιλο­δο­ξί­ες του τον έφε­ραν σε σύγκρου­ση με τον Σουλ­τά­νο Μαχ­μούτ Β’. Το 1820, ο Σουλ­τά­νος εξέ­δω­σε φιρ­μά­νι που τον κατη­γο­ρού­σε για προ­δο­σία και τον καθαί­ρε­σε από τη θέση του. Ο Αλή αρνή­θη­κε να παρα­δο­θεί και συγκέ­ντρω­σε στρα­τό για να υπε­ρα­σπι­στεί τα εδά­φη του. Ακο­λού­θη­σε πολιορ­κία των Ιωαν­νί­νων, που διήρ­κε­σε σχε­δόν δύο χρόνια.

Η Πολιορκία των Ιωαννίνων

Η πολιορ­κία του Αλή από τα στρα­τεύ­μα­τα του Σουλ­τά­νου ήταν από τις σκλη­ρό­τε­ρες συγκρού­σεις της επο­χής. Ο αρχι­στρά­τη­γος Χουρ­σίτ Πασάς ανέ­λα­βε την εκστρα­τεία ενα­ντί­ον του. Παρά την αρχι­κή αντί­στα­ση, ο Αλή βρέ­θη­κε σε δύσκο­λη θέση, καθώς οι σύμ­μα­χοί του τον εγκα­τέ­λει­παν ένας-ένας. Οι δυνά­μεις του περιο­ρί­στη­καν στο Κάστρο και, αργό­τε­ρα, στο μονα­στή­ρι του Αγί­ου Παντελεήμονα.

Η Δραματική Τελική Πράξη

Ο Αλή, με ελά­χι­στους πιστούς άνδρες, παρέ­μει­νε κλει­σμέ­νος στο Νησί, προ­σπα­θώ­ντας να εξα­σφα­λί­σει μια συμ­φω­νία με τον Σουλ­τά­νο. Προ­σποιού­με­νος ότι θα παρα­δώ­σει τους θησαυ­ρούς του, δια­πραγ­μα­τευό­ταν για τη ζωή του. Στις 24 Ιανουα­ρί­ου 1822, ο Κισ­σέ Μεχ­μέτ, απε­σταλ­μέ­νος του Χουρ­σίτ, εισέ­βα­λε στο μονα­στή­ρι με δόλο. Σε μια σφο­δρή συμπλο­κή, ο Αλή τραυ­μα­τί­στη­κε βαριά. Οι στρα­τιώ­τες του Μεχ­μέτ τον απο­κε­φά­λι­σαν και έστει­λαν το κεφά­λι του στην Κωνσταντινούπολη.

Η Κληρονομιά του Αλή Πασά

Ο Αλή Πασάς υπήρ­ξε μια αμφι­λε­γό­με­νη προ­σω­πι­κό­τη­τα. Σκλη­ρός τύραν­νος για τους αντι­πά­λους του, αλλά και προ­στά­της των τεχνών και των γραμ­μά­των. Υπό την ηγε­σία του, τα Ιωάν­νι­να έγι­ναν κέντρο ελλη­νι­κής παι­δεί­ας και εμπο­ρί­ου, ενώ η πολι­τι­κή του άνοι­ξε τον δρό­μο για τη στα­δια­κή αφύ­πνι­ση των Ελλήνων.

 

Η Κυρά Βασιλική και η Μετά Θάνατον Ιστορία

Η Ελλη­νί­δα σύντρο­φος του Αλή, η Κυρά Βασι­λι­κή, έπαι­ξε καθο­ρι­στι­κό ρόλο στην ιστο­ρία του. Παρέ­μει­νε πιστή στη θρη­σκεία της, προ­στά­τε­ψε πολ­λούς Έλλη­νες και δια­πραγ­μα­τεύ­τη­κε για την ασφά­λεια του Κάστρου. Μετά τον θάνα­το του Αλή, εξο­ρί­στη­κε στην Οθω­μα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία, αλλά επέ­στρε­ψε στην Ελλά­δα μετά την ανεξαρτησία.

Ιστο­ρία του Αλή Πασά. Μια τρα­γι­κή αφή­γη­ση εξου­σί­ας, προ­δο­σί­ας και πτώσης

Η ιστο­ρία του Αλή Πασά είναι μια τρα­γι­κή αφή­γη­ση γεμά­τη αντι­φά­σεις, προ­δο­σί­ες, τρα­γι­κές φιλο­δο­ξί­ες και μεγα­λε­πή­βο­λες στρα­τη­γι­κές,  άφη­σε  βαθύ απο­τύ­πω­μα στην ιστο­ρία  των Ιωαν­νί­νων και σημά­δε­ψε για πάντα  την Ήπει­ρο και τα Βαλ­κά­νια. Από τον «Άρχο­ντα των Ιωαν­νί­νων» στο «Λιο­ντά­ρι της Ηπεί­ρου», ο Αλή παρα­μέ­νει μια από τις πιο μυθι­κές μορ­φές της επο­χής του.