Η σημερινή κρίση και το μυστικό της ανθεκτικότητας του καπιταλισμού

γρά­φει ο Βασί­λης Τακτικός

Στις μέρες μας κόσμος ζει τις συνέ­πειες μιας παγκό­σμιας μακρό­χρο­νης απο­χής στην παρα­γω­γή και εργα­σία, με κατα­στρε­πτι­κές συνέ­πειες στην οικο­νο­μία η οποία μοιά­ζει με παγκό­σμια γενι­κή «απερ­γία». Το ερώ­τη­μα που τίθε­ται είναι: κατά πόσο κιν­δυ­νεύ­ει από τη σημε­ρι­νή κρί­ση η συνο­χή στο παγκό­σμιο οικο­νο­μι­κό σύστη­μα και πόσο από ένα κίνη­μα αμφισβήτησης;

Θα προ­σπα­θή­σου­με να απο­κρυ­πτο­γρα­φή­σου­με ορι­σμέ­να σημεία:

Ο καπι­τα­λι­σμός ποτέ δεν ήταν ιδιαί­τε­ρα δημο­φι­λής στα πλή­θη, λόγω των οικο­νο­μι­κών ανι­σο­τή­των που προ­κα­λεί μολα­ταύ­τα, κατέ­χει για περισ­σό­τε­ρο από δύο αιώ­νες όχι μόνο την οικο­νο­μι­κή αλλά και την ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία. Κατέ­χει επί­σης τη φήμη ότι είναι άτρω­τος καθώς διαρ­κώς μεταλ­λάσ­σε­ται και προ­σαρ­μό­ζε­ται στις νέες συν­θή­κες. Ξεπέ­ρα­σε τις μεγά­λες οικο­νο­μι­κές κρί­σεις όπως το κραχ του 29 και του μεσο­πο­λέ­μου, ενώ από την δεκα­ε­τία του 90 και την πτώ­ση του υπαρ­κτού σοσια­λι­σμού κυριαρ­χεί χωρίς ιδε­ο­λο­γι­κό αντίπαλο.

Ας δού­με ορι­σμέ­να ατού που συντε­λούν στην ανθε­κτι­κό­τη­τα του καπιταλισμού.

Η ικα­νό­τη­τα στη συγκε­ντρο­ποί­η­ση κεφα­λαί­ου που είναι απα­ραί­τη­το για επεν­δύ­σεις σε μεγά­λη κλί­μα­κα στη βιο­μη­χα­νία, τις κατα­σκευ­ές και τις μεταφορές.

Η ικα­νό­τη­τα να ανα­δει­κνύ­ει με αντα­γω­νι­στι­κά κρι­τή­ρια την επι­χει­ρη­μα­τι­κή ηγε­σία που είναι απα­ραί­τη­τη για την ανά­πτυ­ξη των επιχειρήσεων.

Το κίνη­τρο το κέρ­δος με το οποίο πιέ­ζει και κάνει απο­δο­τι­κή τη μισθω­τή εργα­σία σε αντί­θε­ση με το κρά­τος. Αυτά είναι τα φανε­ρά βασι­κά πλε­ο­νε­κτή­μα­τα που δια­μορ­φώ­νουν τη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και προ­βάλ­λο­νται με κάθε τρό­πο από τις οικο­νο­μι­κές και διευ­θυ­ντι­κές ελίτ.

Το μυστι­κό όμως της ανθε­κτι­κό­τη­τας είναι η όλη συγκε­ντρω­τι­κή δομή της νεω­τε­ρι­κό­τη­τας που παρα­πέ­μπει στο συγκε­ντρω­τι­σμό της οργά­νω­σης της κοι­νω­νί­ας ακό­μη και όταν ανα­φέ­ρε­ται στην ισό­τη­τα και το σοσια­λι­σμό. Όλη η δομή της βιο­μη­χα­νι­κής επο­χής συνά­δει με τη συγκε­ντρο­ποί­η­ση της παρα­γω­γής, της εργα­σί­ας καθώς και του πλη­θυ­σμού στις μεγα­λου­πό­λεις αλλά και με τη συγκε­ντρο­ποί­η­ση της εξουσίας.

Ο θεσμός της αντι­προ­σω­πευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας παρό­τι ανέ­τρε­ψε την παλαιά αρι­στο­κρα­τία δημιούρ­γη­σε νέες προ­νο­μί­ες. Όταν λοι­πόν η εξου­σία ανή­κει στις Ελίτ και στις Ιεραρ­χί­ες μαζί με τα οικο­νο­μι­κά προ­νό­μια τότε ευνο­εί­ται και η συγκε­ντρω­τι­κή δομή το καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος το οποίο συν τοις άλλοις αμεί­βει πολύ καλά και πλου­σιο­πά­ρο­χα, με περί­πλο­κο τρό­πο πολι­τι­κούς, τεχνο­κρά­τες και μάνατζερς.

Όλοι αυτοί τρο­φο­δο­τούν και ελέγ­χουν με τη σει­ρά τους το επι­κοι­νω­νια­κό σύστη­μα και το μεγα­λύ­τε­ρο μέρος της πανε­πι­στη­μια­κής δια­νό­η­σης που έχει ως έργο να κατα­σκευά­ζει συναίνεση.

Έτσι ένας μεγά­λος «στρα­τός» τεχνο­κρα­τών και δια­νο­ου­μέ­νων πέρα από τον παρα­δο­σια­κό στρα­τό φρο­ντί­ζει την ασφά­λεια του συστή­μα­τος ακό­μη και σε περιό­δους κρίσης.

Αυτή η πολι­τι­κή κατά­στα­ση ασφα­λώς δεν συγκι­νεί την κοι­νω­νία και ως αντί­δρα­ση έχει την ιδιώ­τευ­ση. Αυτός είναι και ο στρα­τη­γι­κός στό­χος της ηγε­μο­νί­ας του συστή­μα­τος η απο­μα­ζι­κο­ποί­η­ση της πολι­τι­κής και των κομ­μά­των. Η εξάρ­τη­σή της από τις χορη­γί­ες των πλου­σί­ων και των μεγά­λων επι­χει­ρή­σε­ων. Πράγ­μα­τα βέβαια γνω­στά σε όλους χωρίς όμως μεγά­λα περι­θώ­ρια αντίδρασης.

Η σημε­ρι­νή κρί­ση που ξεκί­νη­σε από τον κορο­νο­ϊό έρχε­ται να δια­τα­ρά­ξει αυτή τη συν­θή­κη με την ανα­γκα­στι­κή εμπλο­κή και περεμ­βα­τι­κό­τη­τα του κρά­τους. Είναι προ­φα­νές ότι μόνο το κρά­τος μπο­ρεί να πάρει πάνω του την επι­δο­μα­τι­κή πολι­τι­κή της υγεί­ας και εργα­σί­ας για να ξανα­πά­ρει μπρο­στά η οικο­νο­μία. Αυτό όμως λέγε­ται κρα­τι­κός καπι­τα­λι­σμός με υπε­ρο­χή του δημό­σιου τομέα κάτι που συμ­βαί­νει από χρό­νια στην Κίνα.

Το μοντέ­λο αυτό παρά την έλλει­ψη της αντι­προ­σω­πευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας παρου­σιά­ζε­ται σήμε­ρα πιο ανθε­κτι­κό αφού στη­ρί­ζε­ται παράλ­λη­λα στην πραγ­μα­τι­κή οικο­νο­μία και τη συνε­ται­ρι­στι­κή παραγωγή.

Ο κρα­τι­κός καπι­τα­λι­σμός να σημειώ­σου­με ότι μπο­ρεί να κάνει την συγκε­ντρο­ποί­η­ση κεφα­λαί­ου αλλά δεν μπο­ρεί να ανα­δεί­ξει την κατάλ­λη­λη επι­χει­ρη­μα­τι­κή ηγε­σία και ΝΑ κάνει απο­δο­τι­κή τη μισθω­τή εργα­σία. Η Κίνα αυτό το επι­τυγ­χά­νει δίνο­ντας σημα­ντι­κό μερί­διο στην αγο­ρά αλλά κρα­τώ­ντας το 51% της οικο­νο­μί­ας στο δημό­σιο τομέα.

Ξέρου­με ότι ο κρα­τι­κός Καπι­τα­λι­σμός γνώ­ρι­σε το ανά­θε­μα με τη πτώ­ση της ΕΣΣΔ και με τη θερα­πεία σοκ που επέ­βα­λαν οι δυτι­κοί που­λώ­ντας τις δημό­σιες υπο­δο­μές στους ολι­γάρ­χες με σχε­δόν μηδε­νι­κά ποσά.

Στην Κίνα όμως τα πράγ­μα­τα είναι δια­φο­ρε­τι­κά τη μάχη κερ­δί­ζει ο κρα­τι­κός Καπι­τα­λι­σμός και αυτό είναι η αρχή της αμφι­σβή­τη­σης του δυτι­κού μοντέ­λου του καπιταλισμού.

Το άλλο μέτω­πο της αμφι­σβή­τη­σης ξεκι­νά­ει από την κοι­νω­νία πολι­τών το οικο­λο­γι­κό και συνε­ται­ρι­στι­κό κίνη­μα με το οποίο θα κατα­πια­στού­με στο επό­με­νο άρθρο..

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ

Ο Βασί­λης Τακτι­κός είναι δημο­σιο­γρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας. Παράλ­λη­λα, είναι συντο­νι­στής του Πανελ­λή­νιου Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου Κοι­νω­νι­κής Οικο­νο­μί­ας και εργά­ζε­ται ως εμπει­ρο­γνώ­μων σύμ­βου­λος σε σχε­τι­κά προ­γράμ­μα­τα Τοπι­κής Ανά­πτυ­ξης. Ανα­φο­ρι­κά με την Τοπι­κή Αυτο­διοί­κη­ση προ­ω­θεί το μοντέ­λο των «Κοι­νω­νι­κών Ανα­πτυ­ξια­κών Συμπρά­ξε­ων» σε συνερ­γα­σία με τις Οργα­νώ­σεις Κοι­νω­νί­ας Πολι­τών με έμφα­ση στους τομείς της κοι­νω­νι­κά υπο­στη­ρι­ζό­με­νης Γεωρ­γί­ας και κοι­νω­νι­κών αγρο­κτη­μά­των – την αυτο­νο­μη­μέ­νη ενέρ­γεια, τους κοι­νω­νι­κούς συνε­ται­ρι­σμούς υγεί­ας, τον βιο­του­ρι­σμό – αγρο­του­ρι­σμό, την πρά­σι­νη ανά­πτυ­ξη και το περι­βάλ­λον. Διευ­θύ­νει την επι­στη­μο­νι­κή ομά­δα Μελε­τών για την Κοι­νω­νι­κή Οικο­νο­μία. Έχει γρά­ψει τα βιβλία: «Θεσμοί και εφαρ­μο­γές Κοι­νω­νι­κής Οικο­νο­μί­ας», «Κοι­νω­νι­κή Οικο­νο­μία και Αυτο­δια­χεί­ρι­ση. Τοπι­κές ανα­πτυ­ξια­κές συμπράξεις».