Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και ο εκδημοκρατισμός της οικονομικής δημοκρατίας

του Βασί­λη Τακτικού

Ο ψηφια­κός μετα­σχη­μα­τι­σμός , το ψηφια­κό κρά­τος, και οι ψηφια­κές συναλ­λα­γές με τις τρά­πε­ζες διευ­κο­λύ­νουν τις μεταρ­ρυθ­μί­σεις, περιο­ρί­ζουν το γρα­φειο­κρα­τι­κό κόστος αλλά, ας μην έχου­με αυτα­πά­τες,  δημιουρ­γούν λιγό­τε­ρες θέσεις μισθω­τής εργα­σί­ας, από εκεί­νες που καταρ­γούν. Όλες οι σχε­τι­κές μελέ­τες σε αυτό το συμπέ­ρα­σμα  καταλήγουν.

Το θετι­κό σ΄ αυτή την υπό­θε­ση είναι ότι διευ­κο­λύ­νε­ται, η αυτο­ε­ξυ­πη­ρέ­τη­ση των πολι­τών (self serves) και μειώ­νε­ται από αυτή τη συν­θή­κη το λει­τουρ­γι­κό κόστος του κρά­τους, εξοι­κο­νο­μώ­ντας χρό­νο και χρή­μα για τους πολί­τες. Έτσι όμως αφαι­ρεί­ται και ένα επι­χεί­ρη­μα για τους νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρους για το υπερ­βο­λι­κό κόστος του κρά­τους. Για μισθω­τές θέσεις εργα­σί­ας που χάνο­νται η μόνη ρεα­λι­στι­κή θέση για να δια­τη­ρη­θούν κάπως οι θα ήταν η μεί­ω­ση του ωρα­ρί­ου εργασίας.

Το πραγ­μα­τι­κό  κέρ­δος λοι­πόν της εργα­σί­ας ως αγα­θό, από την ψηφια­κή τεχνο­λο­γία, είναι η δυνα­τό­τη­τα αυτο­δια­χεί­ρη­σης και αυτο­α­πα­σχό­λη­σης και ο  χρό­νος που εξοι­κο­νο­μεί­ται μαζί με τη  δυνα­τό­τη­τα μετα­φο­ράς οικο­νο­μι­κών πόρων από την υλι­κή παρα­γω­γή στην οικο­νο­μία της κοι­νω­νι­κής φρο­ντί­δας, όπου υπάρ­χουν πάντο­τε  πολ­λές πραγ­μα­τι­κές ανάγκες.

Το άλλο «κέρ­δος» του ψηφια­κού μετα­σχη­μα­τι­σμού είναι στο περι­βαλ­λο­ντι­κό απο­τύ­πω­μα και η ενί­σχυ­ση της πολι­τι­κής για το κλίμα.

Δεδο­μέ­νου ότι, όλες οι προη­γού­με­νες βιο­μη­χα­νι­κές επα­να­στά­σεις που είχαν ως καύ­σι­μο τον άνθρα­κα και το πετρέ­λαιο, έφε­ραν περι­βαλ­λο­ντι­κές κατα­στρο­φές και την μεγά­λη  απει­λή της κλι­μα­τι­κής αλλαγής.

Η τέταρ­τη βιο­μη­χα­νι­κή επα­νά­στα­ση με καύ­σι­μο το υδρο­γό­νο και τον ηλε­κτρι­σμό και με μηδε­νι­κό απο­τύ­πω­μα άνθρα­κα, ανα­τρέ­πει αυτό το φαύ­λο κύκλο για τη βιω­σι­μό­τη­τα της βιό­σφαι­ρας. Ο ενά­ρε­τος κύκλος δια­χεί­ρι­σης για το περι­βάλ­λον ανή­κει πλέ­ον στη δημοκρατία.

Ταυ­τό­χρο­να σπά­ει το φράγ­μα της στε­νό­τη­τας των πόρων έχο­ντας ως δυνα­τό­τη­τα πηγή ενέρ­γειας την αφθο­νία του ήλιου. Η ψηφια­κή τεχνο­λο­γία, η τεχνη­τή νοη­μο­σύ­νη  και η βιο­τε­χνο­λο­γία μας δίνουν άπει­ρες δυνα­τό­τη­τες για οικο­λο­γι­κή βιο­μη­χα­νι­κή παρα­γω­γή, όπως για παρά­δειγ­μα την κατα­σκευή δέρ­μα­τος για παπού­τσια από βιο­καλ­λιέρ­γειες χωρίς να σφά­ζο­νται ζώα.

Αυτές οι νέες συν­θή­κες ωθούν πιε­στι­κά προς ανα­θε­ώ­ρη­ση των οικο­νο­μι­κών και πολι­τι­κών δογ­μά­των. Υπάρ­χει μια πρό­κλη­ση ανα­στο­χα­σμού. Οι τερά­στιες ανι­σό­τη­τες που απει­λούν τα κρά­τη με κρί­σεις χρέ­ους, δεν είναι φυσι­κή επι­λο­γή, ούτε η επι­κα­λού­με­νη ολι­γαρ­χι­κής προ­έ­λευ­σης αξιο­κρα­τία είναι το έλλειμ­μα. Το πρό­βλη­μα ξεκι­νά­ει από την ιδε­ο­λο­γι­κή  κατα­σκευή, από την πίστη ότι το πρω­τείο ηγε­μο­νί­ας ανή­κει στο άτο­μο και στην αγο­ρά. Και άρχε­ται από αυτούς που νέμο­νται την πολι­τι­κή εξου­σία και την οικο­νο­μι­κή εξου­σία μαζί.

Οι δύο όψεις της δημοκρατίας

Η δημο­κρα­τία σήμε­ρα παρου­σιά­ζει δύο όψεις πρώ­τον: τα δημο­κρα­τι­κά ανθρώ­πι­να ατο­μι­κά δικαιώ­μα­τα και ελευ­θε­ρία του λόγου και  δεύ­τε­ρον:  την οικο­νο­μι­κή Δημο­κρα­τία που κυριαρ­χεί­ται από την οικο­νο­μι­κή ολι­γαρ­χία και την πυρα­μι­δι­κή άσκη­ση της οικο­νο­μι­κής εξου­σί­ας. Το γεγο­νός της διό­γκω­σης των ανι­σο­τή­των δεν αναι­ρεί τις πολι­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες που εξα­σφα­λί­ζει η μονο­διά­στα­τη δημο­κρα­τία. Η θεω­ρία της μετα­δη­μο­κρα­τί­ας που ανα­πτύ­χθη­κε τα τελευ­ταία χρό­νια σε κάποιους πανε­πι­στη­μια­κούς κύκλους, αγνο­εί ένα τερά­στιο πλέγ­μα θεσμών που εξα­σφα­λί­ζουν τα ατο­μι­κά δημο­κρα­τι­κά δικαιώ­μα­τα και εστιά­ζει μόνο στην υπο­χώ­ρη­ση της οικο­νο­μι­κής δημο­κρα­τί­ας. Η προ­σέγ­γι­ση αυτή  είναι λάθος.

Είναι λάθος για­τί ακρι­βώς αυτοί οι θεσμοί της πολι­τι­κής δημο­κρα­τί­ας συνι­στούν τη επι­τρέ­πουν σήμε­ρα στην Ευρώ­πη και στην Αμε­ρι­κή μετά την κρί­ση της παν­δη­μί­ας να επι­στρέ­ψουν στο παρεμ­βα­τι­κό κρά­τος και το κοι­νω­νι­κό κρά­τος για οικο­νο­μι­κή ενί­σχυ­ση των αδυνάτων.

Για να δού­με τι ακρι­βώς συνέ­βη με την οικο­νο­μι­κή δημο­κρα­τία  τον 20 αιώ­να αξί­ζει να μελε­τή­σου­με  το βιβλίο του Τόμας Πικετ­τύ «το κεφά­λαιο τον 21ο αιώνα».

Ο 20ός αιώ­νας σημα­δεύ­τη­κε αρχι­κά από τη μεί­ω­ση των ανι­σο­τή­των. Οι πόλε­μοι προ­κά­λε­σαν μια χωρίς προη­γού­με­νο ανα­κα­τα­νο­μή του συσ­σω­ρευ­μέ­νου πλού­του. Η ανά­πτυ­ξη, όμως, σε συν­θή­κες ειρή­νης οδή­γη­σε στην αύξη­ση των ανι­σο­τή­των, καθώς η από­δο­ση του κεφα­λαί­ου είναι μεγα­λύ­τε­ρη από τον ρυθ­μό οικο­νο­μι­κής μεγέ­θυν­σης. Ταυ­τό­χρο­να, ένα νέο φαι­νό­με­νο επι­τεί­νει τις ανι­σό­τη­τες: η εκτό­ξευ­ση, πέρα από κάθε λογι­κή, των αμοι­βών της ελίτ των μάνατζερ.

Επι­προ­σθέ­τως, οι μεγά­λες περιου­σί­ες εξα­σφα­λί­ζουν τόσο υψη­λό­τε­ρες απο­δό­σεις όσο μεγα­λύ­τε­ρη είναι η αρχι­κή συσ­σώ­ρευ­ση πλού­του. Το απο­τέ­λε­σμα είναι μια συνε­χής διεύ­ρυν­ση των ανι­σο­τή­των, που ξανα­φέρ­νει τον κόσμο μας στο ακραίο σημείο που βρι­σκό­ταν πριν ξεσπά­σει ο Α΄ Παγκό­σμιος Πόλε­μος. Οι αρχές της αξιο­κρα­τί­ας και της κοι­νω­νι­κής δικαιο­σύ­νης υποχωρούν.

Το βιβλίο βέβαια, δεν προ­τεί­νει κάτι άλλο ως λύση από αυτό που προ­τεί­νει η κλα­σι­κή σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία: χρειά­ζε­ται διε­θνής συνερ­γα­σία λέει ο Πικετ­τύ  για την επι­βο­λή ενός παγκό­σμιου φόρου στο κεφά­λαιο. Αυτό απο­τε­λεί επεί­γου­σα ανά­γκη, καθώς η αύξη­ση των ανι­σο­τή­των συνι­στά άμε­ση απει­λή για τη δημοκρατία.

Το θεω­ρη­τι­κό πρό­βλη­μα με αυτό το εξαι­ρε­τι­κό βιβλίο που κατα­γρά­φει με ακρί­βεια τα οικο­νο­μι­κά μεγέ­θη και την εξέ­λι­ξη των ανι­σο­τή­των τους τελευ­ταί­ους δύο αιώ­νες, είναι ότι δεν προ­τεί­νει κάτι άλλο ως λύση από αυτό που προ­τεί­νουν οι παρα­δο­σια­κοί σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες οι οποί­οι μιλούν για επι­στρο­φή στο κρά­τος πρό­νοιας και υψη­λή φορο­λο­γί­ας στους πλούσιους.

Όπως και οι οπα­δοί του τρί­του δρό­μου που μιλούν για εκσυγ­χρο­νι­σμό και στο­χευ­μέ­νο κρά­τος πρό­νοιας για αυτούς που δεν μπο­ρούν να εργα­στούν. Αντί­στοι­χα άλλοι  θεω­ρη­τι­κοί της σοσια­δη­μο­κρα­τί­ας όπως η  Σέρι Μπέρ­μαν μιλούν για το «Πρω­τείο της πολι­τι­κής» ένα­ντι της οικο­νο­μί­ας και της αγο­ράς αλλά στο τέλος δεν έχουν κάτι άλλο προ­τεί­νουν από διορ­θω­τι­κές παρεμ­βά­σεις του καπι­τα­λι­σμού από το κρά­τος, μέσα από μια νεο­κεν­συα­νι­κή προ­σέγ­γι­ση της πολιτικής.

Ανα­γνω­ρί­ζουν βέβαια ότι,  σήμε­ρα η φιλε­λεύ­θε­ρη δημο­κρα­τία βρί­σκε­ται σε κρί­ση Όχι για­τί απει­λεί­ται από κάποιους εξω­τε­ρι­κούς εχθρούς αλλά ‚από τις αντι­φά­σεις του ίδιου του συστή­μα­τος που οδη­γούν στις οικο­νο­μι­κές κρί­σεις αλλά, δεν προ­τεί­νουν τίπο­τε για ένα εναλ­λα­κτι­κό παρα­γω­γι­κό παρα­δειγ­μα­τι­κό μοντέλο.

Για τον τρί­το τομέα της οικο­νο­μί­ας που ανα­δύ­ε­ται μέσα από την συνερ­γα­τι­κή οικο­νο­μία και κατέ­χει ήδη το 10% της οικο­νο­μί­ας στις δυτι­κές ανα­πτυγ­μέ­νες χώρες. Για την οικο­νο­μία της κοι­νω­νι­κής φρο­ντί­δας που σε αντι­δια­στο­λή με τη ψηφια­κή τεχνο­λο­γία δημιουρ­γεί νέες θέσεις εργα­σί­ας και απα­ντά στην κρί­ση της συρ­ρί­κνω­σης της μισθω­τής εργα­σί­ας. Αυτή η προ­σέγ­γι­ση θα μπο­ρού­σε να είναι και μια εναλ­λα­κτι­κή προ­σέγ­γι­ση για τη νέα σοσιαλδημοκρατία

 

Hellas2day.gr — Οι από­ψεις που εκφρά­ζο­νται στα σχό­λια των άρθρων δεν απη­χούν κατ’ ανά­γκη τις από­ψεις της σελί­δας μας, το οποίο ως εκ τού­του δεν φέρει καμία ευθύ­νη. Για τα άρθρα που ανα­δη­μο­σιεύ­ο­νται εδώ με πηγή, ουδε­μία ευθύ­νη εκ του νόμου φέρου­με καθώς απη­χούν απο­κλει­στι­κά τις από­ψεις των συντα­κτών τους και δεν δεσμεύ­ουν καθ’ οιον­δή­πο­τε τρό­πο την σελί­δα μας.

Βρεί­τε μας και στις σχε­τι­κές θεμα­τι­κές σελί­δες μας στο Facebook:

Η Σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία σήμερα 

Η Πολι­τι­κή σήμερα 

Η Κοι­νω­νι­κή Οικο­νο­μία σήμερα

Το Πρω­τείο της Πολιτικής

Η Δεξιά σήμερα

Η Αρι­στε­ρά σήμερα

Ερευ­να  Τεχνο­λο­γία σήμερα