Η Ελευσίνα το 1940. Πόλεμος κατοχή και αντίσταση

 Χαρά­λα­μπος Στέρτσος

Η ΕΠΙΘΕΣΗ

Το πρωί της 28^ης Οκτω­βρί­ου οι σει­ρή­νες ήχη­σαν στην Ελευ­σί­να. Η πόλη δεχό­ταν την πρώ­τη της επί­θε­ση από τα ιτα­λι­κά αερο­πλά­να. Οι βόμ­βες αστό­χη­σαν και χτύ­πη­σαν την Κινέ­τα. Είχαν προη­γη­θεί βομ­βαρ­δι­σμοί της ιτα­λι­κής πολε­μι­κής αερο­πο­ρί­ας στον Πει­ραιά και στο Τατόι. Ο πόλε­μος είχε αρχίσει.

Σύμ­φω­να με την απο­γρα­φή του πλη­θυ­σμού της, την 16^ην Οκτω­βρί­ου 1940, λίγο πριν την ιτα­λι­κή επί­θε­ση ο πλη­θυ­σμός της ήταν περί­που στις 9500 κάτοι­κοι, αν σε αυτούς συνυ­πο­λο­γί­σει και τους 2000 πρό­σφυ­γες που ήρθαν κατα­διωγ­μέ­νοι το 1922,  κυρί­ως από τα παρά­λια της Μικράς Ασί­ας και της Σμύρ­νης. Ο αριθ­μός των προ­σφύ­γων ήταν αρκε­τά δυσα­νά­λο­γος σχε­τι­κά με το μέγε­θος του πλη­θυ­σμού. Έτσι από μια μικρή πολί­χνη 250 αρβα­νι­τών κατοί­κων το 1827 η Ελευ­σί­να το 1940  είναι ένα σημα­ντι­κό εμπο­ρι­κό και βιο­μη­χα­νι­κό κέντρο με λιμά­νι, αερο­δρό­μιο και ακμά­ζου­σες βιο­μη­χα­νί­ες ( όπως η ΤΙΤΑΝ), οινο­ποι­ί­ες (π.χ ΒΟΤΡΥΣ), βιο­τε­χνί­ες. Οι πρό­σφυ­γες είναι κοι­νω­νι­κά και οικο­νο­μι­κά εξε­λιγ­μέ­νοι και έχουν ήδη εντα­χθεί και αξιο­ποι­η­θεί σε μια βιο­μη­χα­νο­ποιού­με­νη οικο­νο­μία δου­λεύ­ο­ντας σε μεγά­λο ποσο­στό ως εργά­τες στις βιο­μη­χα­νί­ες. Η εργα­τι­κή  τάξη της πόλης κάνει ήδη αισθη­τή την παρου­σία της με διεκ­δι­κή­σεις και συν­δι­κα­λι­στι­κές δρά­σεις που ξεκι­νούν από την  περί­ο­δο της οικο­νο­μι­κής κρί­σης του 1929. 

Το αερο­δρό­μιο της πόλης είναι σχε­τι­κά νέο μιας και η κατα­σκευή του ξεκί­νη­σε  το 1938 επί δικτα­το­ρί­ας Ιωάν­νη Μετα­ξά χωρίς  όμως να έχει πλή­ρως ασφαλ­το­στρω­θεί. Χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε σε μεγά­λο βαθ­μό από τις συμ­μα­χι­κές δυνά­μεις 1940–41. Από τις 6/11/1940 χρη­σι­μο­ποιεί­ται για τις εξορ­μή­σεις της πολε­μι­κής αερο­πο­ρί­ας όταν οι βάσεις Τατόϊ­ου και Ελευ­σί­νας ενι­σχύ­ο­νται με 24 αερο­πλά­να. Στη συνέ­χεια το αερο­δρό­μιο θα χρη­σι­μο­ποι­η­θεί από τις κατο­χι­κές δυνάμεις.

Επί­σης το λιμά­νι συμ­βά­λει απο­φα­σι­στι­κά στην εμπο­ρι­κή ζωή και οικο­νο­μι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα της Ελευ­σί­νας. Πολύ πιο κάτω από τη σημε­ρι­νή εθνι­κή οδό περ­νού­σε ένας καθο­ρι­στι­κός οδι­κός άξο­νας. Η παλαιά εθνι­κή οδός Αθη­νών —  Θηβών. Αυτή η οδός περ­νού­σε από τη στε­νω­πό της Κάζας, κοντά στα Βίλια. Έτσι η Ελευ­σί­να ήταν το κλει­δί της εισό­δου στη Δυτι­κή Αττι­κή. Ήταν το πέρα­σμα από την Αθή­να στην υπό­λοι­πη Ελλά­δα, γεγο­νός που αργό­τε­ρα στη περί­ο­δο της κατο­χής παί­ζει σημα­ντι­κό ρόλο

Κατά τη διάρ­κεια του πολέ­μου το λιμά­νι νεκρώ­νε­ται και οι βιο­μη­χα­νί­ες κλεί­νουν ή υπο­λει­τουρ­γούν. 18 Ελευ­σί­νιοι χάνουν τη ζωή τους στον αντι­φα­σι­στι­κό αγώ­να έως και τον Απρί­λιο του 1941

26 Απρι­λί­ου 1941 η Ελευ­σί­να κατα­λαμ­βά­νε­ται από τους Γερ­μα­νούς. Στην πόλη περι­πο­λούν Ιτα­λοί στρα­τιώ­τες. Η στρα­τη­γι­κή της θέση, κοντά στην Αθή­να και στο λιμά­νι της, έκα­νε σημα­ντι­κή τόσο για τις μετα­κι­νή­σεις όσο και για τον εφο­δια­σμό των κατα­κτη­τών. Οι υπο­δο­μές της πόλης περ­νούν στους Γερ­μα­νούς και οι βιο­μη­χα­νί­ες που ενδια­φέ­ρουν τις δυνά­μεις κατο­χής μαζί με το σχο­λείο, δημό­σια και ιδιω­τι­κά κτί­ρια επι­τάσ­σο­νται. Η Ελευ­σί­να είναι μια μικρο­γρα­φία της Αθή­νας Η οικο­δο­μή και οι επι­χει­ρή­σεις σχε­τι­κά με αυτήν νεκρώ­νε­ται και  πολύς κόσμος μένει άνερ­γος  Εκδί­δε­ται δια­τα­γή για απο­γρα­φή των τρο­φί­μων και η αγρο­τι­κή παρα­γω­γή μειώ­νε­ται δρα­μα­τι­κά. Πολ­λοί απο­κρύ­πτουν τα τρό­φι­μα κι αυτό σε συν­δυα­σμό με την απο­κο­πή των αστι­κών κέντρων από την αγρο­τι­κή ενδο­χώ­ρα και την απορ­ρύθ­μι­ση των δικτύ­ων δια­νο­μής φέρ­νει πεί­να στην πόλη. Σύμ­φω­να με τις πιο συντη­ρη­τι­κές απο­γρα­φές ο αριθ­μός των θανού­ντων από υπο­σι­τι­σμό αγγί­ζει τους 200.

Η νόσος «της πεί­νης». Από τον Οκτώ­βριο του 1941 έως το τέλος του χρό­νου έχου­με 15 θανά­τους από ασι­τία , ενώ το 1942 έχου­με 336 θανά­τους ( πεντα­πλά­σιους από τα προ­πο­λε­μι­κά επί­πε­δα) εκ των οποί­ων οι 147 είναι θάνα­τοι από πείνα.

Οι Γερ­μα­νοί δίνουν πολύ μεγά­λη σημα­σία στο αερο­δρό­μιο. Τελειώ­νουν την ασφαλ­τό­στρω­ση, κάνουν έργα επέ­κτα­σης και το οχυ­ρώ­νουν. Ταυ­τό­χρο­να στους χώρους του απο­θη­κεύ­ουν μεγά­λες ποσό­τη­τες καυ­σί­μων και πυρο­μα­χι­κών. Οι εργα­σί­ες είναι της ίδιας κλί­μα­κας με αυτές στο Χασά­νι (Ελλη­νι­κό), στο Τυμπά­κι και Μάλα­με της Κρή­της. Από τις πρώ­τες μέρες το χρη­σι­μο­ποιούν και για αερο­α­πο­βα­τι­κές επι­χει­ρή­σεις στη Μάχη της Κρήτης.

Η Ελευ­σί­να κατά τη διάρ­κεια της κατο­χής βομ­βαρ­δί­ζε­ται από τους συμ­μά­χους αρκε­τές φορές το 1941–44. Ιδιαί­τε­ρα από τα μέσα του Νοεμ­βρί­ου του ‘1944 έως και τα μέσα του Δεκεμ­βρί­ου του 1944 βομ­βαρ­δί­ζε­ται 9 φορές με σημα­ντι­κές ζημιές στις δυνά­μεις κατο­χής και το αερο­δρό­μιο. Οι Γερ­μα­νοί μετά από κάθε κατα­στρο­φή ανά­γκα­ζαν πολ­λούς κατοί­κους σε κατα­να­γκα­στι­κή εργασία.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Το φάσμα της πεί­νας, τα χαμη­λά μερο­κά­μα­τα, τα φτω­χά ή ανύ­παρ­κτα συσ­σί­τια τρο­φο­δο­τούν εντά­σεις και διά­θε­ση σύγκρου­σης με το κατα­κτη­τή. Ο  εργα­τι­κός πλη­θυ­σμός  έχει πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο σε αυτό καθώς και στην ανά­πτυ­ξη της Εθνι­κής Αντί­στα­σης. Στην περί­ο­δο της Κατο­χής 40 ελευ­σί­νιοι έχα­σαν τη ζωή τους στον αγώ­να της αντί­στα­σης. Σήμε­ρα στο νεκρο­τα­φείο της πόλης υπάρ­χει  ένα ομα­δι­κό μνη­μείο με τα ονό­μα­τα των 40 πεσόντων 

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΠΛΟΚΟ ΤΗΣ 29^ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1944

Για τη κατα­στο­λή του αντι­στα­σια­κού κινή­μα­τος οι Γερ­μα­νοί σε ένα μεγά­λο μπλό­κο συλ­λαμ­βά­νουν 2500 ελευ­σί­νιους (άνδρες κυρί­ως) τους οποί­ους τοπο­θε­τούν ανά πεντά­δες ή τριά­δες στην οδό Ανα­παύ­σε­ως. Με τη βοή­θεια κου­κου­λο­φό­ρων  κατα­δο­τών  επι­λέ­γουν 94 άνδρες και μέσω Χαϊ­δα­ρί­ου τους στέλ­νουν στη Γερ­μα­νία. Η Ελευ­σί­να σε σχέ­ση με τον πλη­θυ­σμό της είχε έναν πολύ μεγά­λο αριθ­μό θυμά­των στον αντι­στα­σια­κό αγώ­να. Η Ελευ­σί­να φιλο­ξε­νεί πολ­λά αντι­στα­σια­κά δίκτυα αφού κατέ­χει θέση κλει­δί μετα­ξύ της κατε­χό­με­νης Αθή­νας και της υπό­λοι­πης σχε­τι­κά ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας αφού το αντι­στα­σια­κό κίνη­μα είχε κατα­φέ­ρει να δημιουρ­γή­σει ζώνες και δίκτυα σχε­τι­κής ελευ­θε­ρί­ας. Τα σύνο­ρα Αττι­κο­βοιω­τί­ας που τα καθό­ρι­ζαν τα Γερά­νεια Ορη, ο Κιθαι­ρώ­νας, το όρος Πατέ­ρα και η Πάρ­νη­θα είχαν βοη­θή­σει να ανα­πτυ­χθούν ισχυ­ρές  αντι­στα­σια­κές οργα­νώ­σεις (ΕΚΚΑ, ΕΔΕΣ κ.α) με κυριό­τε­ρη αυτή του ΕΑΜ. Παράλ­λη­λα με τις ένο­πλες αντι­στα­σια­κές πρά­ξεις, στην Ελευ­σί­να υπήρ­ξαν και δρα­στη­ριό­τη­τες που στό­χευαν στη δια­τή­ρη­ση της εθνι­κής συνεί­δη­σης. Ορι­σμέ­νες ομά­δες και δάσκα­λοι διορ­γά­νω­ναν μυστι­κά μαθή­μα­τα για την εκμά­θη­ση της ελλη­νι­κής ιστο­ρί­ας και της σημα­σί­ας του αγώ­να, ενώ οι πολι­τι­στι­κές εκδη­λώ­σεις, συχνά με τη μορ­φή θρη­σκευ­τι­κών εορ­τών, λει­τουρ­γού­σαν ως αφορ­μή για να δια­τη­ρή­σουν ζωντα­νό το ηθι­κό των υπό­δου­λων Ελλήνων

 

 ΤΟ ΕΑΜ

Ο πρώ­τος πυρή­νας του ΕΑΜ είχε δημιουρ­γη­θεί τον Σεπτέμ­βριο  του ΄41 άμα τη ίδρυ­σή του. Λίγους μήνες μετά ο αριθ­μός των ατό­μων που είχαν εντα­χθεί στο ΕΑΜ απο­τε­λού­σε το 1/5 του πλη­θυ­σμού της πόλης! Το ΕΑΜ σύντο­μα γίνε­ται ηγε­μο­νι­κή δύνα­μη στις αντι­στα­σια­κές οργα­νώ­σεις και ελέγ­χει απο­τε­λε­σμα­τι­κά τα περά­σμα­τα της περιο­χής. Η οργά­νω­ση του Ε. Α. Μ. προ­σέ­φε­ρε πολύ­τι­μη βοή­θεια στο λαό.  Προ­μή­θευε ιμα­τι­σμό, υπό­δη­ση, τρό­φι­μα αλλά και με ένα δίκτυο  πλη­ρο­φο­ριών μετέ­φε­ρε κρί­σι­μες πλη­ρο­φο­ρί­ες για τις κινή­σεις του εχθρού στα ένο­πλα αντάρ­τι­κα τμή­μα­τα. Πολ­λά σαμπο­τάζ έγι­ναν στο λιμά­νι, στο αερο­δρό­μιο αλλά  και στο δίκτυο του σιδη­ρό­δρο­μου. Τον Αύγου­στο του 1942 στα Δερ­βε­νο­χώ­ρια οργα­νώ­θη­κε η πρώ­τη αντάρ­τι­κη ομά­δα, που η δρά­ση της απλώ­θη­κε σε όλη την Αττι­κή και τη Βοιωτία.

Στο ΕΑΜ εντά­χθη­καν εργά­τες, συμπα­θού­ντες της αρι­στε­ράς και ιδιαί­τε­ρα οι πρό­σφυ­γες.Ο συνοι­κι­σμός της Ελευ­σί­νας που ζουν οι πρό­σφυ­γες γίνε­ται η θερ­μο­κοι­τί­δα της Αντί­στα­σης μέσα στη πόλη.  Ιδιαί­τε­ρα τα Δερ­βε­νο­χώ­ρια ήταν το πέρα­σμα για πολ­λές ομά­δες και εκα­το­ντά­δες ανθρώ­πους που έφευ­γαν από την Αθή­να. Από εκεί πέρα­σαν και τα μέλη του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος το 1944 για να συμ­με­τά­σχουν στη κυβέρ­νη­ση του βου­νού, την Πολι­τι­κή Επι­τρο­πή Εθνι­κής Απε­λευ­θέ­ρω­σης, που σχη­μα­τί­στη­κε από το ΕΑΜ.

Το χωριό της Μάν­δρας απο­τε­λεί το κυριό­τε­ρο πέρα­σμα από την Αθή­να προς την υπό­λοι­πη Ελλά­δα. Το σημα­ντι­κό­τε­ρο  πέρα­σμα ήταν στη θέση Μυρή­νη στο όρος Πατέ­ρα που το έλεγ­χε ένας αντάρ­τι­κος λόχος ελέγ­χο­ντας ταυ­τό­χρο­να το δρό­μο Αθη­νών – Θηβών

ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΩΝ 16–18 ΟΚΡΤΩΒΡΙΟΥ 1943

Τα Δερ­βε­νο­χώ­ρια απο­τέ­λε­σαν το σκη­νι­κό της μεγα­λύ­τε­ρης σύγκρου­σης μετα­ξύ του ΕΛΑΣ και των γερ­μα­νι­κών δυνά­με­ων κατο­χής. Η αφορ­μή  δόθη­κε όταν ένας γερ­μα­νι­κός λόχος της αερο­πο­ρί­ας κινή­θη­κε προς την Πάρ­νη­θα να κάνει εκκα­θα­ρί­σεις λόγω στρα­τιω­τι­κών παρε­νο­χλή­σε­ων. Οι πλη­ρο­φο­ρί­ες που είχαν οι γερ­μα­νοί ήταν πως αφο­ρού­σαν κάποιους λιγο­στούς αντάρ­τες αλλά συνά­ντη­σαν 3000! ενό­πλους. Ένα ολό­κλη­ρο Σύνταγ­μα του ΕΛΑΣ με εφε­δρεί­ες. Ο γερ­μα­νι­κός λόχος είχε μεγά­λες απώ­λειες, 80 νεκρούς και 40 αιχ­μα­λώ­τους και ανα­γκά­στη­κε σε υπο­χώ­ρη­ση. ΟΙ μάχες συνε­χί­στη­καν λίγο αργό­τε­ρα με χρή­ση πυρο­βο­λι­κού από τη γερ­μα­νι­κή πλευ­ρά. Τα ελλη­νι­κά ένο­πλα αντι­στα­σια­κά τμή­μα­τα ανα­γκά­στη­καν σε υποχώρηση.

Εξέ­χου­σα  μορ­φή ο Στέ­φας Μαλιά­τσης, που άρχι­σε πρώ­τος πυρ κατά του Γερ­μα­νι­κού απο­σπά­σμα­τος, αν και αυτό είχε συλ­λά­βει στη πορεία το γιό του και τον είχε υπο­χρε­ώ­σει να προπορεύεται.

Η μονά­δα του ΕΛΑΣ που έδω­σε τη μάχη είναι το 34ο Σύνταγ­μα και κρά­τη­σε την ονο­μα­σία του από την αντί­στοι­χη προ­πο­λε­μι­κή μονά­δα του ελλη­νι­κού στρα­τού. Στρα­το­λο­γεί άνδρες από την περι­φέ­ρεια Αττι­κής και φρο­ντί­ζει να κρα­τά απα­σχο­λη­μέ­νες τις γερ­μα­νι­κές δυνά­μεις κατο­χής. Διοι­κη­τής του είναι ο ελευ­σί­νιος αντι­συ­νταγ­μα­τάρ­χης Γεώρ­γιος Ρήγος,  αρβα­νί­της στη κατα­γω­γή, μόνι­μος αξιω­μα­τι­κός του ελλη­νι­κού στρα­τού με θητεία σε όλους τους πολέ­μους, βαλ­κα­νι­κούς, Μικρά Ασία και διοι­κη­τής Τάγ­μα­τος στον ελλη­νοϊ­τα­λι­κό  πόλε­μο. Διοι­κη­τής του 34^ου Συντάγ­μα­τος ανέ­λα­βε στα μέσα του 1943, αργό­τε­ρα μετα­κι­νή­θη­κε. Παρό­τι ο ίδιος μοναρ­χι­κός στις πεποι­θή­σεις προ­σχώ­ρη­σε στον ΕΛΛΑΣ για να πολε­μή­σει απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρα ενα­ντί­ον των κατα­κτη­τών. Μετά το 1945 υφί­στα­νται τις διώ­ξεις που δέχε­ται όλο το αντι­στα­σια­κό κίνη­μα και το 1964 εκλέ­γε­ται δήμαρ­χος της Ελευ­σί­νας με την υπο­στή­ρι­ξη της ΕΔΑ.

Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΣΚΟΣ

 

Η πιο εμβλη­μα­τι­κή ελευ­σί­νια προ­σω­πι­κό­τη­τα στον πόλε­μο είναι αυτή του Βασί­λη Λάσκου.

Ηταν Έλλη­νας στρα­τιω­τι­κός και ως  αντι­πλοί­αρ­χος του Πολε­μι­κού Ναυ­τι­κού (τότε Βασι­λι­κού Ναυ­τι­κού) και τελευ­ταί­ος κυβερ­νή­της του υπο­βρυ­χί­ου Κατσώ­νης (Υ‑1 «Κατσώ­νης»). Η ζωή του έχει απα­θα­να­τι­στεί και στο βιβλίο του Μ. Καρα­γά­τση, «ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΣΚΟΣ» Εχα­σε τη ζωή του πολε­μώ­ντας τον εχθρό  στις 14 Σεπτεμ­βρί­ου 1943, βορεί­ως της Σκιά­θου όταν μια γερ­μα­νι­κή ανθυ­πο­βρυ­χια­κή κορ­βέ­τα τους κυνή­γη­σε και ανα­γκά­στη­καν να ανα­δυ­θούν στην επι­φά­νεια. Εκεί ο Βασί­λης Λάσκος αφού έδω­σε εντο­λή εκκέ­νω­σης πήρε ο ίδιος το πολυ­βό­λο και άρχι­σε να βάλει κατά του γερ­μα­νι­κού πλοί­ου χάνο­ντας τη ζωή του και περ­νώ­ντας στην αθανασία.

« Αφού προη­γή­θη­κε σφο­δρή ανταλ­λα­γή πυρών με το γερ­μα­νι­κό κατα­διω­κτι­κό υπο­βρυ­χί­ων, ο «Κατσώ­νης» εμβο­λί­στη­κε από το διώ­κτη του, με απο­τέ­λε­σμα να βυθι­στεί στις 20:58 της 14ης Σεπτεμ­βρί­ου 1943, σε στίγ­μα 39ο 16′ Β και 23ο 27′ Α και σε βάθος 350 οργιών (640 μ.).

 «Συμπα­ρέ­συ­ρεν εις την υστά­την αυτήν κατά­δυ­σιν το ιερόν του φορ­τίο, τους νεκρούς του Κυβερ­νή­του, Αντι­πλοιάρ­χου Λάσκου, και των άλλων εκεί­νων γεν­ναί­ων, οι οποί­οι είχαν πέσει εις την Γέφυ­ραν, τον πυρ­γί­σκον και το πυρο­βό­λον, ηρω­ι­κοί υπε­ρα­σπι­σταί της τιμής της Πατρί­δος», γρά­φει ο ναύ­αρ­χος Δ. Φωκάς στο βιβλίο του: «Έκθε­σις επί της δρά­σε­ως του Β. Ναυ­τι­κού κατά τον Πόλε­μον 1940–1944».

Ο Μ. Καρα­γά­τσης, επί­σης  έγρα­ψε για τον κυβερ­νή­τη του «Κατσώ­νη» και τους άνδρες του τα εξής στη μυθι­στο­ρη­μα­τι­κή βιο­γρα­φία του υπό τον τίτλο «Αντι­πλοί­αρ­χος Βασί­λης Λάσκος» (εκδό­σεις Αετός, Αθή­να, 1948):

Οι πρώ­τες κιό­λας ριπές των γερ­μα­νι­κών πολυ­βό­λων θέρι­σαν την ομο­χει­ρία του «Κατσώ­νη». Ο Τρου­πά­κης κι’ άλλοι έξη άντρες κοί­το­νται νεκροί στην κου­βέρ­τα. Από­μει­νε μόνος ο υπο­κε­λευ­στής Αντω­νί­ου, ο πρώ­τος γεμι­στής, που για μια στιγ­μή εσά­στι­σε. Έξαφ­να ακού­ει μια φωνή δίπλα του:

— Σκό­πευε και ρίχνε! Θα σου δίνω εγώ βλήματα…

Ήταν ο Λάσκος. Έπαιρ­νε βλή­μα­τα από τις φυσιγ­γιο­θή­κες, γέμι­ζε το κανό­νι, σφά­λι­ζε το κλεί­στρο. Ενώ ο Αντω­νί­ου σκό­πευε κι’ έρρι­χνε. Ολό­γυ­ρά τους έβρα­ζεν η θάλασ­σα από τις οβί­δες του Γερ­μα­νού. Οι σφαί­ρες των πολυ­βό­λων γαζώ­ναν με τον απαί­σιο ξηρό τους κρό­το τις λαμα­ρί­νες. Κι’ ερχό­ταν κατα­πά­νω τους ο Γερ­μα­νός. Ερχό­ταν ολο­τα­χώς, μεγα­λό­πρε­πος μέσα στις λάμ­ψεις από τις εκρή­ξεις των κανο­νιών του…

— Κου­ρά­γιο, βρε Αντω­νί­ου! Και τους φάγα­με (φωνά­ζει ο Λάσκος).

Ο Αντω­νί­ου σημα­δεύ­ει, ρίχνει. Από κει γυρ­νά­ει να πάρη από το χέρι του Λάσκου άλλη οβί­δα. Αλλά δεν τον βλέ­πει να στέ­κε­ται δίπλα του. Κοι­τά­ει χάμω. Και τον αντι­κρύ­ζει ξαπλω­μέ­νον ανά­σκε­λα, να κοι­τά­ει τον ουρα­νό με τ’ ανοι­χτά του μάτια. Μια ριπή είχε γαζώ­σει το αντρί­κιο του στή­θος. Κι’ έπε­σε νεκρός, πάνω στο καρά­βι του, δίπλα στο κανό­νι του. Το μεγά­λο κι’ υπο­συ­νεί­δη­το όνει­ρο της ζωής του είχε εκπλη­ρω­θεί. Ο Βασί­λης Λάσκος πέθα­νε πολεμώντας.’’

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ (στρα­τιω­τι­κός)

Ένας ακό­μη Ελευ­σί­νιος που έδρα­σε την περί­ο­δο του πολέ­μου ήταν ο Θεό­δω­ρος Πάγκα­λος, κινη­μα­τί­ας και συνω­μό­της κατ΄ επα­νά­λη­ψη, που ανα­δεί­χθη­κε δικτά­το­ρας, πρω­θυ­πουρ­γός και πρό­ε­δρος της Β΄ Ελλη­νι­κής Δημο­κρα­τί­ας. Συμ­με­τεί­χε στο κίνη­μα στο Γου­δή, στους Βαλ­κα­νι­κούς πολέ­μους, στο κίνη­μα της Θεσ­σα­λο­νί­κης, στη Μικρα­σια­τι­κή εκστρα­τεία, στην επα­νά­στα­ση του 1922, ενώ από το 1925, με το κίνη­μα της 25ης Ιου­νί­ου ανέ­λα­βε την πρω­θυ­πουρ­γία, ουσια­στι­κά ως δικτάτορας.

Έχει αρκε­τή  παρα­σκη­νια­κή δρά­ση τη περί­ο­δο της κατο­χής και θεω­ρεί­ται από τους ιθύ­νο­ντες νόες του σχη­μα­τι­σμού των δωσι­λο­γι­κών Ταγ­μά­των Ασφα­λεί­ας κατά την Κατο­χή, τα οποία τα θεω­ρεί ως μια ανα­βί­ω­ση των παλαιών Δημο­κρα­τι­κών Ταγ­μά­των του Μεσο­πο­λέ­μου Επη­ρε­ά­ζει πολ­λούς κοι­νο­τάρ­χες, δημάρ­χους και μετα­ξύ των άλλων πεί­θει τον δήμαρ­χο της Χασιάς ( σημε­ρι­νής Φυλής) να εξο­πλί­σει το χωριό με γερ­μα­νι­κά όπλα ενα­ντί­ον των ανταρ­τών. Την περί­ο­δο των Δεκεμ­βρια­νών το σπί­τι του στα Πατή­σια  γίνε­ται πεδίο συγκρού­σε­ων από το ΕΑΜ το οποίο το θεω­ρεί ως μια γιάφ­κα αντι­δρα­στι­κών.  Πεθαί­νει το 1952. Από τους ιστο­ρι­κούς έχει χαρα­κτη­ρι­στεί ως αρκε­τά αμφι­λε­γό­με­νη προσωπικότητα.

Ο πολι­τι­κός Θεό­δω­ρος Πάγκα­λος ήταν εγγο­νός του.

   Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944 είναι η χαρ­μό­συ­νη μέρα της απε­λευ­θέ­ρω­σης. Ενώ οι Γερ­μα­νοί στην υπο­χώ­ρη­σή τους κατέ­στρε­φαν τα πάντα  μεγά­λη δύνα­μη της 2^ης Μεραρ­χί­ας με επι­κε­φα­λής τον καπε­τά­νιο Νικη­φό­ρο (Δημή­τριος Δημη­τρί­ου) κατευ­θύν­θη­κε προς την Μαγού­λα με σκο­πό να τους ανα­κό­ψει. Συγκρού­σθη­κε μαζί τους και προ­χώ­ρη­σε προς την Ελευ­σί­να. Οι καμπά­νες χτυ­πού­σαν δαι­μο­νι­σμέ­να. Η Ελευ­σί­να ήταν πια ελεύθερη.

Βρεί­τε μας και στις σελί­δες μας στο Facebook:

Η Ελευ­σί­να  σήμερα

Η Δυτι­κή Αττι­κή σήμερα

Η Ιστο­ρία σήμερα