της Αναστασίας Γεωργοπούλου
β. Το Ιστορικό Ψήφισμα της Θ’ Βουλής- Αγώνας για απαλλαγή από την «Προστασία»- Ο ακανθώδης δρόμος προς την ‘Ένωση.
Στις 26 Νοεμβρίου του 1850 στα πλαίσια της Θ’ Βουλής οι Ριζοσπάστες συντάσσουν το Ψήφισμα για την Ένωση της Επτανήσου, το οποίο αναλαμβάνει να εκφωνήσει ο Ιωάννης Τυπάλδος- Δοτοράτος- Καπελέτος εκπροσωπώντας και τους άλλους Ριζοσπάστες. Το ψήφισμα αυτό συνιστούσε μία διακήρυξη της αταλάντευτης θέλησης του Επτανησιακού λαού για απόκτηση της ανεξαρτησίας του. Πρόθεση όσων το υπέγραψαν από την πολιτική ομάδα των Ριζοσπαστών ήταν να διαβιβαστεί, με διάγγελμα της Βουλής, στην Αγγλία, η οποία με τη σειρά της θα το προωθούσε και στις άλλες Δυνάμεις, με την ελπίδα ταχύτερης πραγματοποίησης του αιτήματος τους. Ενώ ο εκφωνητής διάβαζε το Ψήφισμα αυτό, διακόπτεται το διάβασμά με εντολή του Αρμοστή και αναβάλλονται οι εργασίες του Κοινοβουλίου για τον επόμενο Ιούλιο. Έτσι το Ψήφισμα δεν κατατέθηκε στα Πρακτικά της Βουλής, η οποία διαλύθηκε τελικά το Δεκέμβρη του 1851 (22/12). Άρχισε νέος διωγμός κατά των Ριζοσπαστών. Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος εξορίζεται στα Αντικύθηρα και ο Μομφερράτος στην Ερεικούσσα (νησί βορειοδυτικά της Κέρκυρας).Ο Ιωάννης Καπελέτος ο οποίος είχε μεταβεί στην Αθήνα δεν του επετράπη η επάνοδος στο νησί με τη δικαιολογία ότι είχε αποκτήσει ελληνική υπηκοότητα. Ακολουθούν και άλλες εκτοπίσεις Ριζοσπαστών βουλευτών και οπαδών του ριζοσπαστικού κινήματος17. Τα μέτρα για να σιγήσει ο ενωτικός, επαναστατικός λόγος των Ριζοσπαστών δεν περιοριζόταν μόνο στις εκτοπίσεις τους. Περιλάμβαναν κλείσιμο των εφημερίδων (ακόμη και της μεταρρυθμιστικής μερίδας), λεσχών, κατάσχεση των τυπογραφείων, καθώς και απαγόρευση κάθε εκδήλωσης πανηγυρισμού και συνθημάτων τα οποία απεκάλυπταν τα πατριωτικά συναισθήματα λ.χ. επιγραφές « Ζήτω η Ένωσις» ή πανηγυρισμοί κατά την 25η Μαρτίου, αναρτήσεις ελληνικών σημαιών σε σπίτια και καμπαναριά. Το Επτανησιακό Ζήτημα γίνεται διεθνές πλέον, χάρη στην αγωνιστικότητα και καρτερία των εξορισμένων αντιπροσώπων του (Ηλ. Ζερβού, Ιωσ. Μομφερράτου, Γερ. Λιβαδά, Ιωαν. Λισγαρά, Φρ. Δομενεγίνη κ.α.) αλλά και των μη. Αμφότεροι αποκρούουν δελεαστικές προτάσεις απόκτησης ελευθερίας, ανάληψης ανωτάτων αξιωμάτων για βελτίωση των οικονομικών τους μέσων, ενώ καταγγέλλουν μέσω του Τύπου, από την Αθήνα, τους εκφοβισμούς της Υψηλής Αστυνομίας, τις εξορίες, τις κατασχέσεις περιουσιών, τη μεροληπτική δικαιοσύνη, την καταπάτηση του ασύλου της ιδιωτικής κατοικίας 18 Οτιδήποτε κατά τη γνώμη τους καταπατά το φυσικό και θετό δίκαιο. Στις 10/22 Δεκεμβρίου του 1851 διαλύεται το Θ’ Κοινοβούλιο που άνοιξε το δρόμο για την Ένωση.
Μετά τη διάλυσή του ο αρμοστής ετοιμάζεται για τις εκλογές νέου Κοινοβουλίου, του I’. Στόχος του σ’ αυτές τις εκλογές είναι η αποδυνάμωση, περαιτέρω της Ριζοσπαστικής αντιπροσωπείας. Επιδιώκει τον προσεταιρισμό των Μεταρρυθμιστών. Κατά τη διάρκεια των εκλογών, τον Ιανουάριο του 1852, παρουσιάζεται «το σύστημα της Δεκακαλπίας»19 Παράλληλα επικρατούν συνθήκες κατά τις οποίες απουσιάζει κάθε πρόσχημα ελευθερίας και ασφάλειας. Χρησιμοποιεί κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να πλήξει το δικαίωμα της ψήφου με τη συνέργεια των ντόπιων προστασιανών οργάνων. Αναθεωρεί τους εκλογικούς καταλόγους και μειώνει με παράνομο τρόπο τον αριθμό των εκλογέων με αποτέλεσμα να διαγραφούν από τους εκλογικούς καταλόγους πολλοί οπαδοί του Ριζοσπαστισμού. Ο νόμος προέβλεπε οι εκλογείς να ρίχνουν την ψήφο τους θετική ή αρνητική στις κάλπες των υποψηφίων, πού ήταν τοποθετημένες αλφαβητικά και ανεξάρτητα από κόμματα. Καταργώντας την αρχή μυστικότητας της ψήφου, οι 10 κάλπες των Ριζοσπαστών τοποθετήθηκαν χωριστά από τις άλλες των Κυβερνητικών (Καταχθονίων — Μεταρρυθμιστών). Πολλοί αναγκάστηκαν να ψηφίσουν μόνο τις κάλπες των κυβερνητικών υποκύπτοντας στο κλίμα βίας και τρόμου που είχε επινοηθεί από τον Έπαρχο του νησιού, με την πομπώδη παρουσία στρατιωτικών με όπλα. Έτσι με αυτά τα σκληρά και βίαια μέτρα κατορθώθηκε να επιτύχει ολόκληρος ο συνδυασμός των Κυβερνητικών στην Κεφαλονιά και να αποτύχει ο συνδυασμός των Ριζοσπαστών.20. Το νέο Κοινοβούλιο άρχισε τις εργασίες του στις 14/26 Φεβρουαρίου του 1852. Τότε οι Μεταρρυθμιστές πλειοψήφησαν συντριπτικά. Μοναδικοί εκπρόσωποι του Ριζοσπαστικού κόμματος ήταν οι 5 Ριζοσπάστες βουλευτές της Ζακύνθου: Γεώργιος Βερύκιος, Ναθαναήλ Δομενεγίνης, Φραγκίσκος Δομενεγίνης, Ιωάννης Λισγαράς και Γουλιέλμος Μινώτος. Από αυτούς μόνο οι τρείς ήταν παρόντες. Οι άλλοι δύο ήταν εξόριστοι. Η απουσία τους προκάλεσε διαμαρτυρίες και από τις δύο παρατάξεις (Μεταρρυθμιστών-Ριζοσπαστών).Οι Ν. Δομενεγίνης και Γουλ. Μινώτος αποχώρησαν από το Κοινοβούλιο, χωρίς να δώσουν βουλευτικό όρκο, διαμαρτυρόμενοι για τον τρόπο συγκρότησης του Κοινοβουλίου. Το κενό στην πολιτική ηγεσία του Ριζοσπαστισμού καλύφθηκε από τον Κωνσταντίνο Λομβάρδο, από την Ζάκυνθο, ο οποίος εξελέγη πρώτη φορά σε αναπληρωματικές εκλογές του 1852 μαζί με τον Ερμάννο Λούτζη και αντικατέστησαν αυτούς που αποχώρησαν. Έπρεπε να προλάβουν το φημολογούμενο σχέδιο που προέβλεπε τη μετατροπή της Κέρκυρας και των Παξών σε αγγλικό έδαφος και παραχώρηση των άλλων νησιών στην Ελλάδα.21
Το 1858 η Βρετανική Κυβέρνηση αποφασίζει να στείλει στα νησιά με ειδική αποστολή τον William Gladstone, φημισμένο πολιτικό άνδρα του Φιλελεύθερου κόμματος, για να εκτιμήσει από κοντά την κατάσταση, να διερευνήσει τα αδύνατα σημεία του συστήματος Προστασίας και να τα επιλύσει. Η φήμη για κυκλοφορία εγγράφου αναφοράς του Αρμοστή σε προύχοντες του τόπου, η οποία αμφισβητούσε τα κοινά αισθήματα και την καταγωγή των νησιωτών, με σκοπό την υπογραφή της, αξιοποιήθηκε από τον Κωνσταντίνο Λομβάρδο· αυτός ηγήθηκε του Ριζοσπαστικού αγώνα, απομάκρυνε την αποικιοποίηση της Επτανήσου, και οδήγησε τη Βουλή σε Ψήφισμα22 με το οποίο διακήρυξε ότι «μόνη επιθυμία και θέλησις (των Ιονίων ) είναι «η παύσις της Προστασίας και η Ένωσις της Επτανήσου μετά της Ελευθερωμένης Ελλάδος» προσθέτοντας ότι μόνο η βία μπορούσε να τους συγκρατήσει στην τωρινή κατάσταση. Ο ίδιος δεν συμφωνούσε με την πολιτική των μεταρρυθμίσεων αφού αυτή απομάκρυνε την εκπλήρωση του πόθου των Επτανήσιων για ένωση. Στο Ιόνιο Ψήφισμα υπέρ της ‘Ένωσης η απάντηση που έφθασε από το Λονδίνο ήταν αρνητική. Ο δε Gladstone παρουσίαζε προτάσεις για μεταρρυθμίσεις που τελικά απορρίφθηκαν. Η δημοσίευση της επιστολής του Russel (υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας), στον πρέσβη της Αγγλίας στο Τορίνο στην οποία η Προστάτιδα Δύναμη φερόταν να στέκεται αρωγός στο ζήτημα της Ιταλικής Ενοποίησης, ώθησε τον Ζακυνθινό πολιτικό να καταθέσει έκκληση στις Μεγάλες Δυνάμεις ζητώντας την ένωση του κράτους των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα. Σε αυτήν (την έκκληση) επεσήμαινε ότι δεν έπρεπε να στερηθεί η Ελλάδα ό,τι αναγνώριζαν στην Ιταλία δηλαδή την ενοποίηση της. Ως εκ τούτου ο Gladstone απέτυχε στην αποστολή του και επέστρεψε στην Αγγλία. Κατά τον Αλισανδράτο Γ. «Το ψήφισμα της 20ης Ιουνίου (1857) θεωρήθηκε προσωπικός θρίαμβος του Κων/νου Λομβάρδου, πράγμα που τον επισημοποίησε στην ηγεσία των «νέων ριζοσπαστών»23.Η κρίση στο εσωτερικό του ριζοσπαστικού κόμματος θα εκδηλωθεί έντονα αργότερα, από το καλοκαίρι του 1858, για να καταλήξει σε πλήρη διάσταση στη ΙΒ’ Βουλή (2/1862 – 7/1863)24 Στην Βουλή αυτή παρίσταντο, ως Πρόεδρος, ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος και, ως Αντιπρόεδρος, ο Ιωσήφ Μομφερράτος. Ο πρώτος, αν και είχε εκλεγεί αντιπρόσωπος Κεφαλληνίας του ΙΑ’ Κοινοβουλίου έφθασε καθυστερημένα στην Κέρκυρα για να πάρει μέρος στις εργασίες του, οι οποίες είχαν αναβληθεί δύο φορές. Τελικά, η Βουλή αυτή διαλύθηκε στις 25/11/-7/12 1861 ( ΙΑ’). Ο ριζοσπάστης Ηλίας Ζερβός δεν πρόλαβε να παραστεί έγκαιρα στις εργασίες της γιατί βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη για να βρει τρόπους βιοπορισμού, αδυνατώντας να εξασφαλίσει χρήματα για την έγκαιρη επιστροφή του στην Κέρκυρα. Στο νέο Κοινοβούλιο (ΙΒ’) οι ηγέτες του ριζοσπαστισμού εισηγήθηκαν «βελτιώσεις» και αναστολή του Εθνικού Ζητήματος αφήνοντας κατάπληκτους τους παριστάμενους. Από την άλλη πλευρά η παράταξη του ριζοσπαστισμού οι λεγόμενοι «ενωτικοί» ενδιαφέρονταν μόνο για την «Ένωση» και παρέλειπαν το αίτημα για τη δημοκρατική αναμόρφωση του πολιτεύματος καθώς και προτάσεις για κοινωνικές βελτιώσεις. Ίσως, προσπαθούσαν να προβάλουν μια συντηρητική εικόνα του αγώνα τους, αποσυνδέοντας τον από τα άλλα ευρωπαϊκά επαναστατικά κινήματα προσδοκώντας συμπαράσταση από τις μετριοπαθείς ή συντηρητικές ευρωπαϊκές δυνάμεις που δέσποζαν στο πολιτικό σκηνικό της Ευρώπης. Έτσι εξηγείται η στάση των εκπροσώπων του γνήσιου ριζοσπαστισμού της Επτανήσου αλλά και της Ελλάδος αφού με την Ένωση «δεν θα προσαρτάτο η Επτάνησος στην Ελλάδα αλλά η Ελλάδα στην Επτάνησο»25, εξέλιξη επιζήμια για τα δίκαια αιτήματα όλου του Ελληνισμού.
Τον κίνδυνο πολιτικής ομηρίας της Ελλάδας από υπέρτερες Δυνάμεις είχαν επισημάνει πρώτοι οι «αληθείς» Ριζοσπάστες· κίνδυνο που μεγεθύνονταν με την παραχώρηση της Επτανήσου στην Ελλάδα υπό τον όρο εκλογής αρεστού σε αυτήν ηγεμόνα και «αποχής από πάσαν προς απελευθέρωσιν των δούλων ημών αδελφών ενεργείας». Ο ριζοσπάστης Παναγής Πανάς συνεχιστής της προοδευτικής ‚υπό τον Ιωσήφ Μομφερράτος, πτέρυγας του Ριζοσπαστικού κόμματος σχολίασε «Παρεχώρησε την Επτάνησον όπως κατακτήση ηθικώς την Ελλάδα. Επίστευσεν ίσως ότι ούτως πράττουσα θα κατώρθου να μεταφέρη τον αρμοστήν της από Κερκύρας εις Αθήνας επικεφαλής αυτού θέτουσα βασιλικόν στέμμα»26 Επιπλέον,οι ριζοσπάστες της Κεφαλονιάς, πίστευαν ακράδαντα ότι το αίτημα των Επτανήσων για Ένωση πρέπει να γίνει στη βάση του «κυριαρχικού και απαράγραπτου δικαιώματος» κάθε εθνότητας· αποδοκίμαζαν τις «παραστάσεις» και «τα προσφωνήματα » των ενωτικών με την δικαιολογία ότι είναι γραμμένα με τη μορφή «ικεσιών». Η ΙΒ΄ Βουλή λήγει με την επανάσταση της 11ης Οκτωβρίου του 1862 και την ανατροπή του Όθωνα.
Το αίτημα της Ένωσης με την «κοινή Μητέρα»(την Ελλάδα) παρά τις επιφυλάξεις και τους φόβους που διατυπώθηκαν — όταν δοκιμαζόταν σοβαρά η ενότητα στο εσωτερικό του ριζοσπαστικού κόμματος – για τους όρους υλοποίησης της και την πραγματική κατάσταση του Ελληνικού Βασιλείου27- τελεσφόρησε με την ενεργό διπλωματία του πληρεξουσίου του Ελληνικού κράτους, Χαρίλαου Τρικούπη. Ο τελευταίος προσπάθησε να μετριάσει τους όρους της Συνθήκης της 2ας /14ης Νοεμβρίου 186328 στην Οριστική Συνθήκη Ένωσης των Επτανήσων την 17η/29η Μαρτίου 1864. Την Πράξη αυτή συνυπέγραψαν και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις που είχαν συνομολογήσει στη συνθήκη των Παρισίων του 1815 (Ρωσία. Αυστρία, Πρωσία, Γαλλία).Με τον τρόπο αυτό η παραχώρηση έλαβε το κύρος επίσημης Ευρωπαϊκής Πράξης , αφού προηγουμένως η ΙΓ’ Ιόνιος Βουλή είχε συναινέσει με Ψήφισμά της στις 23 Σεπτεμβρίου /5 Οκτωβρίου του ιδίου έτους (1863). Στη Συνεδρίαση αυτή οι «παλαιοί» Ριζοσπάστες απουσίαζαν αφού δεν είχαν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξη της τελευταίας Ιονίου Βουλής29.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1863, η Ιόνιος Βουλή ψηφίζει την Ενωση της Επτανήσου με την Ελλάδα
Στην σύναψη της Συνθήκης της 14ης Νοεμβρίου 1863 προσπάθησε να μετάσχει και η Πύλη που ενώ δεν συμμετείχε στην υπογραφή της Συνθήκης του1815 ‚διεκδικούσε τώρα συμμετοχή στην νέα ρύθμιση του ζητήματος. Δεν ικανοποιήθηκε βέβαια αυτή η αξίωση της Πύλης από τις Μεγάλες Δυνάμεις .Όμως αποδέχθηκαν την άποψη της ότι τα Επτάνησα, λόγω της γειτνιάσεως τους με τις κτήσεις του Σουλτάνου στην περιοχή, θα παρέμεναν στο διηνεκές ουδέτερα και θα κατεδαφίζονταν τα φρούρια στην Κέρκυρα. Έτσι παρά τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν και τα προσκόμματα που προέβαλαν και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις κωλυσιεργώντας την υπογραφή της Συνθήκης Παραχώρησης-αν δεν συνυπολογίζονταν και οι δικές τους «ευαισθησίες»30- η Ένωση της Επτανήσου εκφράζοντας το κοινό αίσθημα και των δύο κοινοτήτων δεν αποτέλεσε μια χαμένη ευκαιρία στην αλυσίδα των εθνικών διεκδικήσεων (Κύπρος, Β. ’Ήπειρος). Η Ρωσία κατάφερε να κηρυχθεί η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία στα Επτάνησα, όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα, ως επικρατούσα, η Γαλλία κατοχύρωσε τα δικαιώματα πού απολάμβανε η Καθολική Εκκλησία των νήσων και η Αυστρία, με την υποστήριξη της Πρωσίας, κατοχύρωσε τα εμπορικά πλεονεκτήματα που απολάμβαναν οι υπήκοοι της, κυρίως αυτά της ατμοπλοϊκής εταιρίας του Αυστριακού Λόϋδ πού πραγματοποιούσε μεγάλο μέρος των θαλάσσιων συγκοινωνιών της Ανατολικής Μεσογείου. Για την Ελλάδα οι όροι τώρα είναι ευνοϊκότεροι. Αν και κατεδαφίστηκαν τα φρούρια της Κέρκυρας, η ουδετερότητα περιορίστηκε στην Κέρκυρα και τους Παξούς, τα δε προνόμια του ξένου εμπορίου Ναυτιλίας είχαν προθεσμία λήξεως.
Στις 24 Απριλίου 1864 εκδόθηκε το βασιλικό διάταγμα που ψήφισε η Ελληνική Εθνοσυνέλευση για την εκλογή των Επτανήσιων που θα έπαιρναν μέρος σ ’αυτήν.
Στις 21 Μαΐου /2 Ιουνίου 1864 ο αρμοστής Ηenry Knight Storks παρέδωσε τα Ιόνια νησιά στον απεσταλμένο της Ελληνικής Κυβέρνησης Θρασύβουλο Ζαΐμη. Πολύ νωρίτερα η ‘Ένωση συνδέθηκε με την τοποθέτηση στο θρόνο του Γουλιέλμου-υιού του διαδόχου της Δανίας, ο οποίος μετονομάσθηκε σε Γεώργιο Α’.
Στις 22 Ιουλίου/3 Αυγούστου 1864 οι πληρεξούσιοι της Επτανήσου έγιναν δεκτοί στην πανηγυρική συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης και άρχισαν να συμμετέχουν σε αυτή. Στα πλαίσια αυτής της Εθνοσυνέλευσης από 29/Ιουλίου ‑17 Νοεμβρίου 1864 θα γίνουν και οι συζητήσεις για το Σύνταγμα του 1864.
Το πρώτο σκέλος των επιδιώξεων του πολύμοχθου και «πολυστένακτου» κατά τη διατύπωση του θαρραλέου βουλευτή και μαχόμενου δημοσιογράφου- στην πρωτοπορία του αγώνα ‑Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου, για εθνική αποκατάσταση της Επτανήσου, έφθασε στο τέλος του. Απέμενε μέσα στο νέο πλαίσιο του Ελληνικού βασιλείου η «αφομοίωσις» δηλαδή η συνταύτιση των νόμων και θεσμών των δύο επικρατειών προς ωφέλεια και των δύο. «Θέλομεν τω όντι να γίνομεν και όχι να λεγώμεθα απλά Έλληνες…»31 διεκήρυσσε από τις γραμμές της εφημερίδας του «Ο Φιλελεύθερος». Στην ίδια γραμμή πλεύσης ως προς το Εθνικό Ζήτημα , και με σαφή την προτίμηση στο αβασίλευτο πολίτευμα, κινείται και ο συνοδοιπόρος ‚στο δρόμο της εθνικής αποκατάστασης, και κήρυκας δημοκρατικών αξιών Ιωσήφ Μομφερράτος ως βουλευτής στην Θ’ Ιόνιο Βουλή· «Αι αληθείς ανάγκαι ημών (των Επτανησίων) είναι η Ένωσις μετά της ελευθερωμένης Ελλάδος , η συνένωσις της ελληνικής εθνικότητος..προς τούτοις το αληθές πολίτευμα (το αβασίλευτο) το οποίο πρέπει να εφαρμοσθεί στην ελληνική κοινωνία»32.
Επίμετρο
Ο αγώνας των Ριζοσπαστών δεν ήταν ένας αγώνας, του οποίου τα οράματα μετουσιωμένα σε προοδευτικά αιτήματα και πολιτικό λόγο εμπεριστατωμένο είχαν ημερομηνία λήξης. Αντίθετα· συνεχίστηκε και μετά την υπογραφή της οριστικής Συνθήκης Παραχώρησης και πολύ αργότερα· εμπλούτισε τον πολιτικό διάλογο από τα έδρανα της Β’ Εθνοσυνέλευσης στην Αθήνα (10/12/1863–22/1/186 ) και των μετέπειτα Βουλών· υποστήριξε αιτήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης μέσα στην ταραγμένη για τον Ελληνισμό περίοδο του β’ μισού του 19ου αιώνα, μεταφέροντας μια πολύτιμη παρακαταθήκη φιλελεύθερων και δημοκρατικών ιδεών· ιδεών όπως: ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία και εθνική κυριαρχία, λαϊκή κυριαρχία, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, μέτρα ανακούφισης για τους ασθενέστερους ‚κόμματα αρχών , τύπος που να διαπαιδαγωγεί σωστά το λαό, παιδεία καθολική.
Σήμερα οι ιδέες και τα πολιτικά προτάγματα εκείνων που επιτάχυναν με την μαχητικότητα, αποφασιστικότητα και το συνταίριασμα λόγου και πράξης, την εκπλήρωση της εθνικής αποκατάστασης των Επτανήσιων και με αυταπάρνηση υποστήριξαν την αναμόρφωση της κοινωνίας- εμπνεόμενοι και από την επαναστατική ευρωπαϊκή εμπειρία– παραμένουν επίκαιρα και αποτελούν ευκαιρία αναστοχασμού σε εμάς τους τωρινούς.
Για τους κορυφαίους των αγωνιστών της Ένωσης για να κυβερνάται καλά ο τόπος και να ευημερεί όλη η κοινωνία απαιτείται τα μέλη της να εκπαιδεύονται και να μορφώνονται ώστε να είναι ικανά να υπερασπίζονται αρχές και κατακτήσεις. Οι προσανατολισμοί για μια εθνική παιδεία που να ωφελεί την κοινωνία μας μεταφέρονται στο σήμερα διατηρώντας την αξία τους αναλλοίωτη: «Παραιτούντες τας πομπώδεις επιδείξεις οφείλομεν να καταστήσομεν την εκπαίδευσίν εθνικήν και άμισθον (= δωρεάν).να διαδώσωμεν αυτήν προσηκόντως απανταχού καταλαμβάνοντες υπόψιν την τοπογραφικήν του κράτους διαίρεσιν και εμψυχώνωμεν και διευθύνομεν αυτήν, όχι με σπανίας και στιγμιαίας επισκέψεις αλλά με αδιάκοπον επαγρύπνισιν. Ούτω η εκπαίδευσις θέλει αποβεί κατά τας ατομικάς κλίσεις και περιστάσεις των μαθητευομένων πότε μεν τέλος πότε βαθμός προοδευτικώς των εις αυτούς αναγκαίων γνώσεων» Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος. Η εκπαίδευση πρέπει να αποτελεί φυτώριον νέων με στέρεη εθνική και κοινωνική συνείδηση και ευρυμάθεια.
Η πολυπολικότητα και η πολυπλοκότητα των ανταγωνιστικών συμφερόντων στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, ο εκδηλούμενος και εντεινόμενος με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία αναθεωρητισμός των γειτόνων μας ‚που αμφισβητεί την εθνική μας κυριαρχία, μας υπενθυμίζει συνεχώς, ότι εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία δεν είναι ακόμη και σήμερα κάτι το δεδομένο. Η ιστορική εμπειρία είναι αδιάσειστος μάρτυρας αυτού.
Ποια άραγε να είναι η ενδεδειγμένη πορεία μια χώρας, ενός λαού προς την πρόοδο και ευημερία;
Εμπνεόμενοι από τις θέσεις, την αταλάντευτη θέληση και την θυσία των κορυφαίων του Ριζοσπαστισμού η απάντηση βρίσκεται στα λόγια τους· λόγια διαποτισμένα από το πνεύμα του Διαφωτισμού που θέλει τα άτομα και τους λαούς να βασίζονται, πρωτίστως, στις δικές τους δυνάμεις για την πνευματική, πολιτική και κοινωνική τους προαγωγή. Ο Ιωσήφ Μομφερράτος- στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του Αληθής Ριζοσπάστης και με τίτλο «Η προσήκουσα Εθνική Πορεία» σ.1 μας αφήνει πολύτιμη παρακαταθήκη τα εξής: «Τα έθνη λέγομεν δεν προάγονται και δεν προοδεύουσιν ειμή δι’ εαυτών, δια των ιδίων προσόντων και μέσων δια των ιδίων αόκνων και ακαμάτων προσπαθειών· δι’ εαυτών δε και μόνων ελκύωσι προσέτι την συμπάθειαν και συνδρομήν και των άλλων εθνών, των προς την ελευθερίαν οργώντων και υπερ αυτής παντοιοτρόπως αγωνιζομένων». Ενώ αλλού, στο ίδιο φύλλο και στη σ.2β, επεσήμαινε: «…Ο θέλων λοιπόν και επιθυμών αληθώς να φθάση εις πέρας αίσιον και αποτελεσματικόν, οφείλει να στρέψη όλην αυτού την προσοχήν εις τον εαυτόν του και να ασχοληθεί ανενδότως εις την ανάπτυξιν των ηθικών και υλικών αυτού δυνάμεων, εφ΄ ων κυρίως δύναται μετά πεποιθήσεως να βασισθή».
ΠΗΓΕΣ
17.Σε εξορία παραπέμφθηκαν από την αντιπροσωπεία των Ριζοσπαστών, επίσης και οι εξής βουλευτές: Σταματέλος Πυλαρινός (Κεφαλληνίας), Φραγκίσκος Δομενεγίνης (Ζακύνθου), Δημήτριος Καλλίνικος (Ζακύνθου) στα Αντικύθηρα, αλλά και μέλη τοπικής αυτοδιοίκησης ριζοσπαστικών φρονημάτων όπως οι: Σταμ. Βούρτσης, δημοτικός σύμβουλος εξορίσθηκε στα Αντικύθηρα, Ιωάννης Λισγαράς (Ζακύνθου) στους Οθωνούς. Κύμα διωγμών δικαστικών και αστυνομικών ενεργούνται με σκοπό να τρομοκρατήσουν.
18.ΧΡΟΝΙΚΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, Σύγγραμμα Περιοδικόν Εκδιδόμενον υπό της «Ζακυνθινής Εστίας», Τόμος Α’, 1964. Εκατονταετηρίς της Ενώσεως της Επτανήσου, Αθήνα, σ. 89.
- Φιλελεύθερος στο Φ.24 έτος Β 24 Ιανουαρίου 1851 «Τα εθνοκτόνα σχέδια της Αγγλικής κυβερνήσεως σ. 47β
-Φιλελεύθερος ‚Φ.2 έτος Α’ , Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 1849σ. 4α άρθρο «ΑΙ ΦΥΛΑΚΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΣΤΙΜΑ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ»..
-Βερύκιος Σπύρος Χρ., «Ιστορία των Ηνωμένων Κρατών των Ιονίων
Νήσων», Αθήναι 1964,σσσς 310,313–314,332–333
-«Φιλελεύθερος», έτος Β, φ. 17, 28 Οκτωβρίου 1850 κεντρικό άρθρο «Η Υψηλή Αστυνομία ή το περί της ατομικής ασφαλείας νομοσχέδιον στο οποίο δημοσιεύεται και αγόρευση του Η. Ζερβού-Ιακωβάτου στη Βουλή κατά της Υψηλής Αστυνομίας και η πρόταση του για την κατάργηση της, σελ.34α.
19 «ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΜΟ» Γ.Γ. ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟ σ. 136
-«Η ΔΕΚΑΚΑΛΠΙΑ ΚΑΙ Ο ΗΡΩΣ ΑΥΤΗΣ. ΣΕΛΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΥΠΟ ΗΛΙΑ ΖΕΡΒΟΥ – ΙΑΚΩΒΑΤΟΥ» ΕΝ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ – ΤΥΠΟΙΣ «ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ» 1872, σσ 16,33–34.
-ΠΑΝΑΣ ΠΑΝ. «ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΩΣΗΦ ΜΟΜΦΕΡΡΑΤΟΥ» ΑΘΗΝΑ 1888, σ 23.
-εφ. «Χωρικός», αρ.42, 26 Μαΐου 1851,σ.1α .
20. ΚΟΝΤΟΝΗ ΑΝΝΑ «ΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ 1849 ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ» ΤΟ ΙΟΝΙΟ ΚΡΑΤΟΣ 1815
– 1864 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑ 21–24 Μαΐου 1988. Κέντρο Μελετών Ιονίου, Αθήνα 1997, σελ. 179–180, 183–185.
21. ΛΕΝΟΡΜΑΝ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ «ΤΟ ΙΟΝΙΟΝ ΖΗΤΗΜΑ…», ο.π. σελ. 66–67, 71, 72, 75.
-Αλισανδράτος Γ.Γ. «Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό, επιμέλεια Δ. Αρβανιτάκης, βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη Αθήνα 2008. σ.σ. 312–313
22. Χιώτης Παναγιώτης, «Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρις ενώσεως (1815–1864)», τόμος Α΄, 1874, τόμος Β΄, 1877, Ζάκυνθος, τυπογραφείον «Η Επτάνησος». -«Υπόμνημα του Ηλία Ζερβού-Ιακωβάτου προς την σεβαστήν της Ελλάδος Κυβέρνησιν», εν Κεφαλληνία 1866. Κ. Λομβάρδου «Το ενωτικό κίνημα στα Επτάνησα», Αθήνα.π. ΤΒ’ σελ. 371.
23. ΙΔΡΩΜΕΝΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…» ό.π. σελ. 107
-ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟΥ Γ.Γ. «ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟ», ο.π. σελ. 312 ‑313, 425 ό.π. σελ. 314.
24. Αλισανδράτος Γ.Γ. «Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό,
επιμέλεια Αρβανιτάκης, βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη
σ.σ. 314–315 Αθήνα 2008.
25. Κονόμος Ντίνος «Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος και η ένωση της
Επτανήσου», Αθήνα , Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
1964, σ. 132
-εφ. Ιωσήφ Μομφερράτου ΑΛΗΘΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ΑΡ. 15/22/12-
3/1/1 1863 σ.1
26. ΠΑΝΑ ΠΑΝ. «Βιογραφία Ιωσήφ Μομφερράτου», Εν Αθήναις 1888 σ.26.
ο.π. σελ. 312 ‑313
-ό.π. σελ. 314. 426 Η εφημερίδα «Νέα Εποχή» εκφράζει τους «ενωτικούς» του Λομβάρδου γιατί ο πρώην μεταρρυθμιστής Στέφανος Παδοβάς τον οποίον εκφράζει έχει συνταχθεί με τον δεύτερο και αποτελεί τώρα μαχητικό στέλεχος της ομάδας αυτής. Συντάκτης της εφημερίδας αυτής είναι ο Θεόδωρος Κλαδάς. ‑ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟΥ Γ. «ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ». -.-Ο Ζερβός σχολιάζοντας την παραχώρηση της Επτανήσου από την Αγγλία γράφει: «Η Αγγλία, ήτις είναι ο πρώτος και ο έσχατος λόγος εις τα διπλωματικά συμβούλια, ενέδωκε μεν ν’αποσυρθή εκ της Επτανήσου, πλην ουχί εις βλάβην, αλλά προς όφελος εαυτής, διότι μυστική συνθήκη την εξησφάλιζε περί της αποζημιώσεως της εν περιπτώσει διαγραφής του Ελληνικού Βασιλείου. Ως αντάλλαγμα δε άμεσον της άρσεως της και της ενώσεως απαιτούσε την προηγούμενην έξωσιν του Οθωνος, τον οποίον προ τινος δεν ηνείχετο, ως δεν υπέφερε επί του θρόνου και τον βασιλέα της Νεαπόλεως την επίτιμον υπό του ελληνικού έθνους εκλογήν ενός αυτής ηγεμονόπαιδος, του οποίου παραιτούμενου, ανελάμβανε την υποχρεώσιν ν’ ανεύρη έτερον της αρεσκείας της φόρον τινά ετήσιον, υπό το πρόσχημα προσωπικών συντάξεων, Αγγλων υπηκόων και ευνοουμένων της και την υπερισχύουσαν τέλος ψήφον επί της διοικήσεως των ελληνικών πραγμάτων. Δια της εκπληρώσεως των όρων αυτών, τους οποίους επέτυχεν, ικανοποίει και εν τω παρόντι και εν τω μέλλοντι τα συμφέροντα, τας επιθυμίας και την φιλοδοξίαν της και αντί να απολέση, επεξέτεινε το πραγματικόν κράτος της και επί της Ελλάδος, την οποίον κατ’όνομα μόνον επροστάτευεν υπό το σκήπτρον του Οθωνος και εξησφάλιζεν από τας ελληνικάς εφόδους την τοσούτο προσφιλή της οθωμανικήν αυτοκρατορίαν». Ζερβός Ιακωβάτος Ηλίας, «Βιογραφία συντεθείσα παρ΄ αυτού του ιδίου», 1868, Έκδοση Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», επιμέλεια Χρ. Θεοδωράτου, εν Αθήναις 1974, σ.106–107.–-Και ο Μομφερράτος επισήμανε τον κίνδυνο γιατί θεωρούσε την σύνδεση του Επτανησιακού με την έξωση του Όθωνα και επιλογή νέου ηγεμόνα της αρεσκείας της Μεγάλης Βρετανίας «ως σκανδαλώδη» παρέμβαση που έθιγε την ανεξαρτησία της χώρας και δέσμευε το μέλλον όλου του Ελληνισμού, καθώς προσαρτούσε την ελεύθερη Ελλάδα στην Επτάνησο και όχι το αντίθετο. εφ. ΑΛΗΘΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ΑΡ. 15/22/12- 3/1/1 1863 σ.1
28. «ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» ΚΕΦ.Γ’ σ. 106
29. ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟΥ Γ. «ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ». σ. 314
30. Η Ρωσία κατάφερε να κηρυχθή η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία στα Επτάνησα, όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα, ως επίσημη, η Γαλλία κατοχύρωσε τα δικαιώματα πού απολάμβανε η Καθολική Εκκλησία των νήσων και η Αυστρία, με την υποστήριξη της Πρωσίας, που δεν είχε ιδιαίτερα συμφέροντα, κατοχύρωσε τα εμπορικά πλεονεκτήματα που απολάμβαναν οι υπήκοοι της, ιδίως δε αυτά της ατμοπλοϊκής εταιρίας του Αυστριακού Λόϋδ πού εξυπηρετούσε μεγάλο μέρος των θαλάσσιων συγκοινωνιών της Ανατολικής Μεσογείου.
-Σ.Θ. ΛΑΣΚΑΡΙΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΕΦ.Γ’ σελ.99,101,102
Ηλίας- Ζερβός –Ιακωβάτος, «Βιογραφία συντεθείσα παρ΄ αυτού του ιδίου», 1868, Έκδοση Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», επιμέλεια Χρ. Θεοδωράτου, εν Αθήναις 1974.
- εφ. «Φιλελεύθερος» φ.1 Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 1849, έτος Α’, άρθρο με τίτλο « ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΠΤΑΝΗΣΟΝ», σ.2α.
32.εφ. «Αναγέννησις» φ. 2 16/4/1849,άρθρο με τίτλο «Σκέψεις τινές περί της Αγγλικής Προστασίας» Κεφαλληνία σσ 2–3.
Η Αναστασία Γεωργοπούλου γεννήθηκε στα Μουσάτα Κεφαλληνίας το 1962. Σπούδασε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνιολογία και Πολιτικές Επιστήμες.
Το ενδιαφέρον της και η αγάπη της για την Ιστορία και ειδικότερα για την τοπική ιστορία την προσανατόλισε σε μεταπτυχιακές σπουδές στο ομώνυμο Πανεπιστήμιο με κατεύθυνση τη Νεότερη Πολιτική Ιστορία. Η έρευνά της επικεντρώθηκε στη μελέτη της Επτανησιακής Ιστορίας, την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Εχει καταρτιστεί στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Δίδαξε σε Ινστιτούτα και Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, δημόσια και ιδιωτικά (Ι.Ε.Κ, Κ.ΕΚ), στην Επαγγελματική Νοσηλευτική Σχολή Αργοστολίου, καθώς και στην Ανώτατη Σχολή Ικάρων.
Είναι συγγραφέας του βιβλίου: “ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΝΑ — ΑΝΔΡΕΑ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ ‑Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ- ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ”
Σήμερα είναι καθηγήτρια στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Εργάζεται και κατοικεί στην Αθήνα