Μοντραγκόν : Η ιστορία του συνεταιρισμού που αποτελεί πρότυπο ανάπτυξης

 

Η Mondragon Corporation είναι μια ομο­σπον­δία συνε­ται­ρι­σμών που εδρεύ­ει στην περιο­χή των Βάσκων της Ισπα­νί­ας. Είναι ο τρί­τος μεγα­λύ­τε­ρος συνε­ται­ρι­σμός στον κόσμο και η δέκα­τη μεγα­λύ­τε­ρη ισπα­νι­κή εται­ρεία από την άπο­ψη του κύκλου εργα­σιών και ο κυριό­τε­ρος επι­χει­ρη­μα­τι­κός όμι­λος στη Χώρα των Βάσκων.

Απα­σχο­λεί περί­που 74.335 άτο­μα σε 268 εται­ρεί­ες σε 15 ερευ­νη­τι­κά κέντρα και οργα­νι­σμούς σε τέσ­σε­ρις τομείς δρα­στη­ριό­τη­τας: πιστω­τι­κές υπη­ρε­σί­ες, βιο­μη­χα­νία, λια­νι­κό εμπό­ριο και εκπαίδευση.

Το 1940 εγκα­τα­στά­θη­κε στο Μοντρα­γκόν ένας καθο­λι­κός παπάς με το όνο­μα Δον Χοσέ Μαρία Αριθ­μέ­ντι. Ήταν ανή­συ­χο πνεύ­μα και δεν περιο­ρι­ζό­ταν μόνο στα πνευ­μα­τι­κά του καθή­κο­ντα, οπό­τε το 1943 ιδρύ­ει μια επαγ­γελ­μα­τι­κή σχο­λή με σκο­πό, όχι μόνο την τεχνι­κή μόρ­φω­ση των στε­λε­χών, αλλά την καλ­λιέρ­γεια ολο­κλη­ρω­μέ­νων ανθρώπων.

Με την καθο­δή­γη­ση και την παρό­τρυν­ση του πνευ­μα­τι­κού πατέ­ρα Δον Χοσέ Μαρία Αριθ­μέ­ντι, ανα­δύ­θη­κε η πρώ­τη συνε­ται­ρι­στι­κή οργά­νω­ση από πέντε μαθη­τές στις αρχές του 1956 με το όνο­μα ULGOR (αρχι­κά γράμ­μα­τα των ονο­μά­των των πέντε ιδρυ­τών της). Το πρώ­το προ­ϊ­όν ήταν θερ­μα­ντή­ρες παρα­φί­νης. Έπει­τα από τρία έτη ιδρύ­θη­κε η Λαϊ­κή Εργα­τι­κή Τρά­πε­ζα (Caza Laboral Popular- CLP), που περι­λάμ­βα­νε και μια υπη­ρε­σία παρο­χής οικο­νο­μο­τε­χνι­κών συμ­βου­λών η οποία είναι επι­φορ­τι­σμέ­νη με την επι­χει­ρη­μα­τι­κή ανά­πτυ­ξη του συνε­ται­ρι­σμού. Το απο­θε­μα­τι­κό πλε­ό­να­σμα των βιο­μη­χα­νι­κών συνε­ται­ρι­σμών τοπο­θε­τεί­ται στην Λαϊκή Εργα­τι­κή Τρά­πε­ζα για να διο­χε­τευ­τεί στην ίδρυ­ση άλλων συνεταιρισμών.

Δέκα χρό­νια μετά, το 1966, ίδρυ­σε τον συνε­ται­ρι­σμό Alecoop (Actividad Laboral Escolar Cooperativa). Η Alecoop απο­τέ­λε­σε τον εκπαι­δευ­τι­κό φορέα ο οποί­ος έδω­σε την ευκαι­ρία σε μαθη­τές πολύ χαμη­λών οικο­νο­μι­κών στρω­μά­των να συνε­χί­σουν τις σπου­δές τους

συν­δυά­ζο­ντας τις με εργα­σία. Οι μαθη­τές της Alecoop εργά­ζο­νταν καθη­με­ρι­νά τέσ­σε­ρις ώρες στο συνε­ται­ρι­σμό και τέσ­σε­ρις ώρες παρα­κο­λου­θού­σαν μαθή­μα­τα. Ταυ­τό­χρο­να, συμ­με­τεί­χαν στη διοί­κη­ση του συνεταιρισμού.

Το 1974 ιδρύ­ε­ται το Ιkerlan ως κέντρο έρευ­νας με στό­χο τη δημιουρ­γία, διά­χυ­ση και εφαρ­μο­γή τεχνο­λο­γι­κής γνώ­σης στην βιο­μη­χα­νία και το Otalora ως εξει­δι­κευ­μέ­νο εκπαι­δευ­τι­κό κέντρο παρο­χής συνε­ται­ρι­στι­κής γνώ­σης στους διευ­θυ­ντές των συνε­ται­ρι­στι­κών επιχειρήσεων.

Το επι­χει­ρη­μα­τι­κό μοντέ­λο του Mondragon βασί­ζε­ται σε 10 θεμε­λιώ­δεις και απα­ρα­βί­α­στες αρχές: ανοι­χτή εισ­δο­χή, δημο­κρα­τι­κός οργα­νι­σμός, κυριαρ­χία εργα­σί­ας, υπο­δε­έ­στε­ρη φύση του κεφα­λαί­ου, συμ­με­το­χι­κή διοί­κη­ση, αλλη­λεγ­γύη πλη­ρω­μών, δια-συνερ­γα­σία, κοι­νω­νι­κή μετα­μόρ­φω­ση, καθο­λι­κό­τη­τα και εκπαί­δευ­ση. Οι εται­ρεί­ες του συνε­ται­ρι­σμού παρά­γουν κατα­να­λω­τι­κά και κεφα­λαιου­χι­κά αγα­θά, βιο­μη­χα­νι­κά εξαρ­τή­μα­τα, προ­ϊ­ό­ντα και συστή­μα­τα κατα­σκευών και υπη­ρε­σιών. Ο τελευ­ταί­ος τομέ­ας περι­λαμ­βά­νει πολυ­σχι­δείς επι­χει­ρη­μα­τι­κές ομά­δες, όπως το Abantail (προ­σαρ­μο­στι­κός σχε­δια­σμός βελ­τι­στο­ποί­η­σης), Alecop (τεχνι­κή κατάρ­τι­ση), η LKS Ingeniería (αρχι­τέ­κτο­νες και μηχα­νι­κοί), MCC Telecom (τεχνο­λο­γία τηλε­πι­κοι­νω­νιών), η Mondragon Lingua (μετα­φρα­στι­κά και ξενό­γλωσ­σα κέντρα), η Mondragon Sistemas (βιο­μη­χα­νι­κοί αυτο­μα­τι­σμοί, βιο­μη­χα­νι­κή πλη­ρο­φο­ρι­κή και τηλε­πι­κοι­νω­νί­ες), η Ondoan (ενερ­γεια­κά και περι­βαλ­λο­ντι­κά έργα) και στον χώρο ανα­ψυ­χής και αθλη­τι­σμού, κατα­σκευά­ζει τα ποδη­λα­τα Orbea, εξο­πλι­σμό άσκη­σης και προ­ϊ­ό­ντα για κατα­σκή­νω­ση, κήπο και παραλία.

Μια σει­ρά ρηξι­κέ­λευ­θων μέτρων λει­τουρ­γί­ας του συνε­ται­ρι­σμού είναι ότι η επι­χεί­ρη­ση ανέ­πτυ­ξε ένα σύστη­μα εσω­τε­ρι­κών ατο­μι­κών λογα­ρια­σμών στους οποί­ους τοπο­θε­τεί­ται το 70% των κερ­δών. Κάθε μέλος δια­θέ­τει έναν τέτοιο εσω­τε­ρι­κό λογα­ρια­σμό. Το 30% τοπο­θε­τεί­ται σ’ ένα κοι­νό λογα­ρια­σμό για κεφά­λαιο κίνη­σης και επεν­δυ­τι­κούς σκο­πούς, ενώ ένα μέρος δεσμεύ­ε­ται από την κοι­νό­τη­τα. Επί­σης, έχει θεσπι­στεί μια δοκι­μα­στι­κή περί­ο­δος διάρ­κειας ενός έτους, προ­κει­μέ­νου να εξα­σφα­λι­στεί η υψη­λή κατάρ­τι­ση των εργα­ζο­μέ­νων αλλά και για να κατα­νο­ή­σουν την συνε­ται­ρι­στι­κή φιλο­σο­φία. Παράλ­λη­λα, θεσπί­στη­κε μία ετή­σια συν­δρο­μή των μελών, η οποία κυμαί­νε­ται περί­που στις 3.000 ευρώ, που απο­τε­λεί μια στο­χευ­μέ­νη επέν­δυ­ση για τον συνε­ται­ρι­σμό και παρα­κρα­τεί­ται από τα αρχι­κά κέρδη.

Σε αντί­θε­ση με την παρα­δο­σια­κή μορ­φή των συνε­ται­ρι­σμών, τα μέλη του Μοντραγκόν θεω­ρού­νται ταυ­τό­χρο­να εργά­τες και επι­χει­ρη­μα­τί­ες, ενώ οι υπο­χρε­ώ­σεις τους αφο­ρούν τόσο τη δια­σφά­λι­ση της βιω­σι­μό­τη­τας και δια­τη­ρι­σι­μό­τη­τας της επι­χεί­ρη­σης όσο και τη συμ­βο­λή στην ανά­πτυ­ξη νέων επιχειρήσεων.

Το Μοντραγκόν έχει δημιουρ­γή­σει ένα εσω­τε­ρι­κό σύστη­μα κοι­νο­πρα­ξιών, στο πλαί­σιο του οποί­ου ένας αριθ­μός συνε­ται­ρι­σμών μπο­ρεί να ανα­πτύ­ξει μικρές κοι­νο­πρα­ξί­ες, που διευ­θύ­νο­νται από μια διοί­κη­ση εκλεγ­μέ­νη από τα μέλη των επί μέρους επι­χει­ρή­σε­ων. Αυτές οι μονά­δες είναι είτε ορι­ζό­ντιας είτε κάθε­της ολο­κλή­ρω­σης και μπο­ρούν να δια­μοι­ρα­στούν υλι­κούς και άυλους πόρους καθώς οι ανά­γκες τους μεταβάλλονται.

O βαθ­μός απο­δο­τι­κό­τη­τας του συνε­ται­ρι­σμού είναι υψη­λός, καθώς το επι­χει­ρη­μα­τι­κό τμή­μα συνε­χί­ζει αδιά­λει­πτα να δημιουρ­γεί και να ανα­πτύσ­σει νέους συνε­ται­ρι­σμούς – 4 κατά μέσο όρο ανά έτος, με 400 μέλη κατά προ­σέγ­γι­ση ο καθέ­νας. Αυτή η εντυ­πω­σια­κή επί­δο­ση μπο­ρεί να συγκρι­θεί με το ποσο­στό της απο­τυ­χί­ας των νέων επι­χει­ρή­σε­ων στο σύνο­λο της χώρας της Ιβη­ρι­κής χερ­σο­νή­σου, που προ­σεγ­γί­ζει το 90% στα πρώ­τα 5 χρό­νια της λει­τουρ­γί­ας τους.

Στην μακρο­χρό­νια πορεία του συνε­ται­ρι­σμού υπήρ­ξαν και σκό­πε­λοι που ξεπε­ρά­στη­καν με γεν­ναί­ες και δομι­κές πολι­τι­κές πάντα με γνώ­μο­να το συμ­φέ­ρον του οργα­νι­σμού. Η πολι­τι­κή της κεφα­λαιο­ποί­η­σης των απο­τε­λε­σμά­των επι­τρέ­πει τη συνε­χή ενί­σχυ­ση των ιδί­ων κεφα­λαί­ων. Η ανα­δια­νο­μή των απο­τε­λε­σμά­των ανά­με­σα στους συνε­ται­ρι­σμούς που ανή­καν στον ίδιο τοπι­κό όμι­λο επέ­τρε­ψε να ελα­φρυν­θεί η χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κή θέση των συνε­ται­ρι­σμών εκεί­νων που επλή­γη­σαν περισ­σό­τε­ρο από την κρί­ση, δια μέσου της μετα­φο­ράς κεφα­λαί­ων από όσους βρί­σκο­νταν σε καλύ­τε­ρη οικο­νο­μι­κή κατάσταση.

Επι­πρό­σθε­τα, εφαρ­μό­στη­κε η ημε­ρο­λο­για­κή ευε­λι­ξία μέσω της οποί­ας το πλε­ό­να­σμα ή έλλειμ­μα ωρών εργα­σί­ας σε ένα εξά­μη­νο εξι­σορ­ρο­πεί­ται στο επό­με­νο. Επε­βλή­θη­σαν μειώ­σεις στις μισθο­λο­γι­κές απο­λα­βές, που θεω­ρεί­ται και το πιο σκλη­ρό μετρό. Ακό­μη, ασκή­θη­κε η πολι­τι­κή των επα­να­το­πο­θε­τή­σε­ων, όπου στα τμή­μα­τα με υπερ­στε­λέ­χω­ση οι συνε­ται­ρι­σμέ­νοι έχουν τη δυνα­τό­τη­τα και υπο­χρέ­ω­ση να κατα­λά­βουν μια θέση εργα­σί­ας σε άλλο συνε­ται­ρι­σμό, είτε με προ­σω­ρι­νό χαρα­κτή­ρα, εάν η κρί­ση του συνε­ται­ρι­σμού κατα­γω­γής είναι παρο­δι­κή, είτε με ορι­στι­κό χαρα­κτή­ρα, εάν ο συνε­ται­ρι­σμός δεν κατορ­θώ­σει να ξεπε­ρά­σει την κρί­ση. Ακο­λου­θή­θη­καν περι­κο­πές των μισθο­λο­γι­κών απο­λα­βών, όμως κατα­λυ­τι­κό ρόλο στη οικο­νο­μι­κή ανά­καμ­ψη δια­δρα­μά­τι­σε η τρά­πε­ζα η οποία χορή­γη­σε χαμη­λό­το­κα ή με μηδε­νι­κό τόκο δάνεια και προ­χώ­ρη­σε σε μερι­κή ή ολι­κή δια­γρα­φή χρε­ών των συνε­ται­ρι­σμών που είχαν προς την τράπεζα.