Τι πρέπει να γίνει για να βλαστήσουν οι καμμένες περιοχές

. Σε ανα­κοί­νω­σή της  η Ελλη­νι­κή Οικο­λο­γι­κή Εται­ρεία ανα­φέ­ρει «οι δασι­κές πυρ­κα­γιές απο­τε­λούν ένα σύν­θε­το φυσι­κό και κοι­νω­νι­κό φαι­νό­με­νο και το γνω­στό πλέ­ον σε όλους τρί­πτυ­χο πρό­λη­ψη — κατα­στο­λή — απο­κα­τά­στα­ση είναι δύσκο­λο να ανα­λυ­θεί επι­στη­μο­νι­κά μέσα από σύντο­μα κείμενα».

«οι δασι­κές πυρ­κα­γιές απο­τε­λούν ένα σύν­θε­το φυσι­κό και κοι­νω­νι­κό φαι­νό­με­νο και το γνω­στό πλέ­ον σε όλους τρί­πτυ­χο πρό­λη­ψη — κατα­στο­λή — απο­κα­τά­στα­ση είναι δύσκο­λο να ανα­λυ­θεί επι­στη­μο­νι­κά μέσα από σύντο­μα κείμενα».

Ολόκληρη η ανακοίνωση της Οικολογικής Εταιρείας:

Οι δασι­κές πυρ­κα­γιές απο­τε­λούν ένα σύν­θε­το φυσι­κό και κοι­νω­νι­κό φαι­νό­με­νο και το γνω­στό πλέ­ον σε όλους τρί­πτυ­χο πρό­λη­ψη — κατα­στο­λή — απο­κα­τά­στα­ση είναι δύσκο­λο να ανα­λυ­θεί επι­στη­μο­νι­κά μέσα από σύντο­μα κείμενα.

Η Ελλη­νι­κή Οικο­λο­γι­κή Εται­ρεία θεω­ρεί ωστό­σο απα­ραί­τη­το και επεί­γον να τοπο­θε­τη­θεί επι­γραμ­μα­τι­κά για το ζήτη­μα της απο­κα­τά­στα­σης της φυσι­κής βλά­στη­σης στις καμέ­νες περιο­χές και τις βαθύ­τε­ρες αιτί­ες του προ­βλή­μα­τος και το μετρια­σμό τους, που απο­τε­λούν αντι­κεί­με­νο δημό­σιων συζη­τή­σε­ων μετά τις τελευ­ταί­ες πυρ­κα­γιές. Αν και οι φωτιές του 2021 βρή­καν ένα απρο­ε­τοί­μα­στο σύστη­μα από επι­χει­ρη­σια­κή άπο­ψη σχε­τι­κά με την πυρό­σβε­ση, οι παρα­κά­τω τοπο­θε­τή­σεις δεν ανα­φέ­ρο­νται ειδι­κά στις πυρ­κα­γιές του φετι­νού καλο­και­ριού και πολύ περισ­σό­τε­ρο δεν υπο­κα­θι­στούν την απα­ραί­τη­τη συζή­τη­ση για τα ιδιαί­τε­ρα χαρα­κτη­ρι­στι­κά τους.

Α. Όσον αφο­ρά την αποκατάσταση της φυσικής βλάστησης στις καμμένες περιοχές

1. Είναι απολύτως επείγον να εγκαθίσταται μετά από μία μεγάλη πυρ­κα­γιά ένα απο­τε­λε­σμα­τι­κό και εκτεταμένο σύστημα παρακολούθησης της δυναμικής της βλάστησης. Οι όποιες αποφάσεις για παρέμβαση μέσω εργασιών αναδάσωσης θα πρέπει να λαμβάνονται μετά από 1–2 χρόνια και αφού υπάρχει σαφής εικόνα της δυναμικής της φυσικής αναγέννησης. Οι άμεσοι χει­ρι­σμοί πρέπει να περιορίζονται σε μέτρα προστασίας από τη διάβρωση του εδάφους ή πλημ­μυ­ρι­κά φαινόμενα όπου η κλίση του εδάφους ή άλλες ειδικές συνθήκες το επιβάλλουν.

2. Θα πρέπει να εγκα­τα­λει­φθεί κάθε σκέψη για μεγάλης κλίμακας αλλαγές της φυσιογνωμίας της βλάστησης και εισαγωγής ειδών που δεν αυτοφύονται στις καμμένες περιοχές. Θα μπορούσαν να επιχειρηθούν εντοπισμένες παρεμβάσεις πειραματικής μορφής για την αύξηση της παρουσίας επιλεγμένων ειδών σε ευαίσθητες ζώνες υπό την αυστη­ρή προϋπόθεση ότι αυτά θα είναι αυτο­φυή της περιοχής.

3. Είτε στην περίπτωση που η παρακολούθηση της δυναμικής της βλάστησης δείξει ότι χρειάζονται αναδασωτικές παρεμβάσεις είτε στην περίπτωση που κρι­θεί επιθυμητός ο περιορισμένος πειραματισμός για την αλλα­γή της σύνθεσης των ειδών, θα πρέπει να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί πολ­λα­πλα­σια­στι­κό υλι­κό που προέρχεται από ντόπιους πληθυσμούς. Η συλ­λο­γή υλι­κού και η οργάνωση των σχετικών φυτωρίων επί τόπου και με χρήση αυτόχθονου πολ­λα­πλα­σια­στι­κού υλι­κού είναι μία χρήσιμη επένδυση για τα επόμενα χρόνια. Στη φάση που βρισκόμαστε σήμερα, χωρίς τέτοιες υποδομές, είναι προτιμότερο να καθυστερήσει για κάποιο διάστημα η αναδάσωση, εφόσον τελι­κά κρι­θεί ότι απαιτείται, μέχρις ότου κατα­στεί διαθέσιμο ντόπιο πολ­λα­πλα­σια­στι­κό υλι­κό παρά να εισαχθούν ξένοι προς την περιο­χή γενε­τι­κοί χαρακτήρες (ή ακόμα χειρότερα ξένα προς την περιο­χή είδη).

4. Επιπλέον, είναι εξαι­ρε­τι­κά σημα­ντι­κό να ξεκινήσουν άμεσα προγράμματα παρακολούθησης της επανάκαμψης της βιοποικιλότητας, τα οποία θα προσφέρουν σημα­ντι­κά εργαλεία για τη μελ­λο­ντι­κή εκτίμηση των μεσο-μακροπρόθεσμων συνεπειών των πυρκαγιών αλλά και για την απο­τε­λε­σμα­τι­κή διαχείριση της βιοποικιλότητας εν γένει. Να σημειω­θεί ότι η αποκατάσταση της πρότερης βλάστησης δεν σημαίνει απαραίτητα και επα­να­φο­ρά στην πρότερη κατάσταση όσον αφο­ρά τη βιοποικιλότητα συνο­λι­κά. Αυτή εξαρτάται από πολλές άλλες συνθήκες (π.χ., εγγύτητα μη καμμένων παρόμοιων οικοσυστημάτων, επίπεδα πληθυσμών διάφορων ειδών ζώων και φυτών, δυνατότητες εποι­κι­σμού λόγω τοπογραφικών και άλλων παραγόντων).

5. Είναι σαφές ότι τα πρώτα μετα­πυ­ρι­κά χρόνια, ή και δεκαετίες, τα καμένα συστήματα θα περάσουν από διαφορετικές φάσεις αναγέννησης. Σε πολλές περιοχές για κάποιο διάστημα θα κυριαρχούν φρυ­γα­νι­κά είδη. Τα τελευταία θα αποτελούν ένα σημα­ντι­κό μελισ­σο­κο­μι­κό πόρο για το πλήθος των ανθοφόρων φυτών που θα φέρουν, με την προϋπόθεση ότι η βόσκηση θα είναι ελεγχόμενη. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν, πάντως, ότι ο πόρος αυτός δεν είναι δυνατόν να αντικαταστήσει τον τεράστιο μελισ­σο­κο­μι­κό πόρο των καμένων δασών χαλεπίου πεύκης (μελιττώματα εντόμων) και η εκμετάλλευσή του οφείλει να γίνει με γνώση του υπάρχοντος μελισ­σο­κο­μι­κού δυνα­μι­κού της κάθε περιοχής.

Β. Όσον αφο­ρά τις βαθύτερες αιτίες του προβλήματος και το μετρια­σμό τους

1. Όπως όλα τα πολύπλοκα φαινόμενα, οι μεγα-πυρκαγιές είναι αποτέλεσμα ενός συν­δυα­σμού πολλών παραγόντων. Η κλι­μα­τι­κή αλλα­γή είναι μεν σημα­ντι­κή αλλά είναι μόνο ένας από τους πολλούς. Άλλος σημαντικός παράγοντας που δημιουρ­γεί το απαραίτητο για τις μεγάλες πυρκαγιές υπόβαθρο είναι η διαμόρφωση του τοπίου κατά τις τελευταίες δεκαετίες ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων κοινωνικών μεταβολών που αντικατοπτρίζονται στη χρήση και την κάλυψη της γης. Η εγκατάλειψη τόσο της πολυλειτουργικής φυσιογνωμίας του δάσους, όσο και των γενικότερων δασοκομικών, γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, δημιούργησαν τοπία πολύ εύφλεκτα και χωρίς ασυνέχειες, όσον αφο­ρά τη δυνατότητα εξάπλωση της φωτιάς.

2. Τα απαιτούμενα τοπι­κά αντι­πυ­ρι­κά σχέδια θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους το παραπάνω και να αντιμετωπίζουν το τοπίο συνο­λι­κά, και να μην περιορίζονται σε σχε­δια­σμό που αφο­ρά μόνο τη δασι­κή βλάστηση. Είναι χρήσιμο να σχεδιαστούν ζώνες ικανές να μειώσουν την μεταδοτικότητα της φωτιάς και να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις πυρόσβεσης αλλά δεν φτάνουν αν περιοριστούμε σε αυτό. Η διαχείριση της δασικής βλάστησης με τη διατήρηση υπαρχόντων ή την επα­νει­σα­γω­γή χρήσεων που έχουν παύσει είναι απαραίτητη, αλλά θα πρέπει σε μεγάλη κλίμακα να προβλέπονται ζώνες διατήρησης ή επανεισαγωγής γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, οι οποίες κρίνονται απαραίτητες για να δημιουργήσουν θέσεις ανάσχεσης μελλοντικής πυρκαγιάς. Μια τέτοιου είδους πολυ­λει­τουρ­γι­κή προσέγγιση θα εξυπηρετήσει και τη διατήρηση ειδών που απειλούνται από την εγκατάλειψη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, με τις οποίες συνδέονται, αλλά και των χαρακτηριστικών μωσαϊκών των πολιτισμικών τοπίων. Ο χωρικός σχεδιασμός των ζωνών αυτών θα πρέπει να αντανακλάται στην αγρο­τι­κή πολι­τι­κή προκειμένου να κινητοποιηθούν τα απαραίτητα εργαλεία για τον σκο­πό αυτό.

3. Για να συμβούν τα παραπάνω θα πρέπει στις ήδη καμένες περιοχές, αλλά και στις υπόλοιπες, να δοθούν κίνητρα για να μπο­ρεί να δια­βιεί με αξιοπρέπεια ενεργός πληθυσμός που δραστηριοποιείται στον πρω­το­γε­νή τομέα. Δια­φο­ρε­τι­κά, διαχείριση ολόκληρων τοπίων μόνο μέσα από εργολαβίες θα είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας και εξαι­ρε­τι­κά ακριβή.

4. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνει σωστός σχεδιασμός προτεραιοτήτων κατά περίπτωση και περιο­χή, ανάλογα και με τις τοπικές συνθήκες (π.χ., παρουσία παραδοσιακών δραστηριοτήτων, πυκνότητα οικισμών κ.ά.), καθώς δεν μπο­ρεί πάντοτε να είναι μοναδικός στόχος αυτή καθαυ­τή η πρόληψη μελλοντικών πυρκαγιών. Η επανάκαμψη πλούσιων σε βιοποικιλότητα δασικών οικοσυστημάτων μπο­ρεί να απαι­τεί περιορισμένη ανθρώπινη παρουσία και παρέμβαση. Η ορι­στι­κή θέσπιση και η αυστη­ρή τήρηση σχετικών μέτρων και ο σαφής καθορισμός των επιτρεπόμενων χρήσεων γης μπο­ρεί μεσοπρόθεσμα να προστατεύσει από κακόβουλες ενέργειες αφού θα στερήσει τα όποια σχε­τι­κά συμφέροντα. Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει σοβα­ρή πολι­τι­κή βούληση και αυστη­ρό σύστημα ελέγχου.

Βρεί­τε μας και στη σελί­δα μας στο Facebook:

Η Εύβοια σήμερα