του Στέρ­τσου Χαράλαμπου

ΜΕΡΟΣ Γ

Η Κάτω Ιτα­λία, γνω­στή και ως Magna Grecia (Μεγά­λη Ελλά­δα), απο­τε­λεί έναν ζωντα­νό συν­δε­τι­κό κρί­κο ανά­με­σα στον αρχαίο ελλη­νι­κό πολι­τι­σμό και το παρόν. Οι Έλλη­νες της Κάτω Ιτα­λί­ας, γνω­στοί ως Γρ(α)ίκοι ή Γραι­κά­νοι, αριθ­μούν σήμε­ρα περί­που 80.000 άτο­μα και κατοι­κούν κυρί­ως στις περιο­χές της Γκρε­τσία Σαλε­ντί­να (Απου­λία) και στην Καλα­βρία (Università degli Studi di Palermo, 2021).

Ιστο­ρι­κές ρίζες και κατανομή

Οι σύγ­χρο­νες ελλη­νι­κές κοι­νό­τη­τες της Κάτω Ιτα­λί­ας θεω­ρού­νται από­γο­νοι των αρχαί­ων Ελλή­νων αποί­κων που εγκα­τα­στά­θη­καν στην περιο­χή από τα προϊ­στο­ρι­κά χρό­νια μέχρι και τον 15ο αιώ­να (Università degli Studi di Napoli L’Orientale, 2020). Στην Καλα­βρία, οι ελλη­νό­φω­νοι πλη­θυ­σμοί ζουν σε χωριά όπως η Μπό­βα Σου­πε­ριό­ρε, Μπό­βα Μαρί­να, Ροκα­φόρ­τε ντελ Γκρέ­κο, Κον­δο­φού­ρι και Μέλι­το ντι Πόρ­το Σάλ­βο. Στην Απου­λία, η Γκρέ­τσια Σαλε­ντί­να φιλο­ξε­νεί χωριά όπως Καλη­μέ­ρα, Μαρ­τι­γκνιά­νο, Μαρ­τά­νο και Καστρι­νιά­νο ντέι Γκρέ­κι (Istituto di Cultura Greca di Calabria, 2019).

Η Κατω­ι­τα­λι­κή διά­λε­κτος: Ένα γλωσ­σι­κό κειμήλιο

Η ελλη­νι­κή γλώσ­σα δια­τη­ρεί­ται ζωντα­νή μέσω δύο βασι­κών γλωσ­σι­κών νησί­δων: μία στην Καλα­βρία και μία στο Σαλέ­ντο της Απου­λί­ας. Η τοπι­κή διά­λε­κτος, γνω­στή ως “γρί­κο” ή “γκρε­κο­σα­λε­ντί­νι­κα”, περιέ­χει στοι­χεία της δωρι­κής δια­λέ­κτου και απο­τε­λεί πολύ­τι­μο πολι­τι­στι­κό θησαυ­ρό (Aquila Digital Archives, 2022). Παρά τις πιέ­σεις του χρό­νου, η γλώσ­σα αυτή δια­τη­ρεί­ται με πεί­σμα, χάρη σε τοπι­κές κοι­νό­τη­τες και ερευ­νη­τές όπως ο Ανα­στά­σιος Καρα­να­στά­σης, ο οποί­ος δημιούρ­γη­σε το μνη­μειώ­δες πεντά­το­μο “Ιστο­ρι­κό Λεξι­κό των Ελλη­νι­κών Ιδιω­μά­των της Κάτω Ιτα­λί­ας” (Karastathis, 1984).

Επί­ση­μη Ανα­γνώ­ρι­ση και Πολι­τι­στι­κή Σημασία

Το 1999, το ιτα­λι­κό κοι­νο­βού­λιο, με τον νόμο 482, ανα­γνώ­ρι­σε επί­ση­μα τις κοι­νό­τη­τες των Γκρί­κο της Καλα­βρί­ας και του Σαλέ­ντο ως ελλη­νι­κή εθνι­κή και γλωσ­σι­κή μειο­νό­τη­τα. Σύμ­φω­να με τα πρα­κτι­κά της συνε­δρί­α­σης της Βου­λής των Αντι­προ­σώ­πων στις 15 Δεκεμ­βρί­ου 1999, ο νόμος αυτός είχε ως στό­χο την προ­στα­σία και προ­ώ­θη­ση των ιστο­ρι­κών γλωσ­σι­κών μειο­νο­τή­των της χώρας. Συγκε­κρι­μέ­να, το άρθρο 2 του νόμου ανα­φέ­ρει: «Η Δημο­κρα­τία προ­στα­τεύ­ει τη γλώσ­σα και τον πολι­τι­σμό των αλβα­νι­κών, κατα­λα­νι­κών, γερ­μα­νι­κών, ελλη­νι­κών, σλο­βε­νι­κών, κρο­α­τι­κών, γαλ­λι­κών, φριου­λαν­δι­κών, λαδι­νι­κών, οξι­τα­νι­κών και σαρ­δη­νια­κών πλη­θυ­σμών». Αυτή η νομο­θε­σία παρεί­χε τα απα­ραί­τη­τα οικο­νο­μι­κά μέσα και θεσμι­κή στή­ρι­ξη για τη δια­τή­ρη­ση και την προ­ώ­θη­ση των γλωσ­σών και των πολι­τι­σμών αυτών των μειο­νο­τή­των (Camera dei Deputati, 1999).

Η ανα­γνώ­ρι­ση αυτή απο­τέ­λε­σε σημείο καμπής, προ­σφέ­ρο­ντας οικο­νο­μι­κή υπο­στή­ρι­ξη για εκπαι­δευ­τι­κά προ­γράμ­μα­τα, πολι­τι­στι­κές εκδη­λώ­σεις και την προ­στα­σία της γλώσ­σας και της πολι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς των Γκρί­κο. Παράλ­λη­λα, έδω­σε την ευκαι­ρία για τη δημιουρ­γία πολι­τι­στι­κών ιδρυ­μά­των και την έντα­ξη της γλώσ­σας στο εκπαι­δευ­τι­κό σύστη­μα (Cultura Greca di Calabria, 2020).

Η σύγ­χρο­νη σημα­σία της σύν­δε­σης με την Ελλάδα

Η σχέ­ση ανά­με­σα στη σύγ­χρο­νη Ελλά­δα και τη Μεγά­λη Ελλά­δα έχει ιδιαί­τε­ρη σημα­σία. Η πολι­τι­στι­κή και γλωσ­σι­κή ενί­σχυ­ση των ελλη­νι­κών κοι­νο­τή­των της Κάτω Ιτα­λί­ας συμ­βάλ­λει όχι μόνο στη δια­τή­ρη­ση της ελλη­νι­κής ταυ­τό­τη­τας, αλλά και στην ενί­σχυ­ση της γεω­πο­λι­τι­κής παρου­σί­ας της Ελλά­δας στη Μεσό­γειο (Napoli Digital Press, 2023). Η σύν­δε­ση αυτή μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει ως γέφυ­ρα για την ανα­βί­ω­ση κοι­νών πολι­τι­στι­κών, εκπαι­δευ­τι­κών και οικο­νο­μι­κών προγραμμάτων.

Ένα ταξί­δι στην Ελλη­νο-Ιτα­λι­κή πολι­τι­στι­κή κληρονομιά

Η επί­σκε­ψη στις ελλη­νι­κές κοι­νό­τη­τες της Κάτω Ιτα­λί­ας είναι ένα ταξί­δι στην ιστο­ρία. Ένα road trip στις επαρ­χί­ες της Απου­λί­ας και της Καλα­βρί­ας απο­κα­λύ­πτει την αυθε­ντι­κή γοη­τεία της ελλη­νι­κής κλη­ρο­νο­μιάς: από τα στε­νά δρο­μά­κια της Καλη­μέ­ρα και της Μαρ­τι­γκνιά­νο έως τα παρα­δο­σια­κά φεστι­βάλ και τις τοπι­κές γλωσ­σι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες (Sicilian Cultural Review, 2021).

Οι Έλλη­νες της Κάτω Ιτα­λί­ας δεν είναι απλώς μια μειο­νό­τη­τα, αλλά ένας ζωντα­νός πολι­τι­στι­κός θησαυ­ρός που απο­δει­κνύ­ει πως ο ελλη­νι­σμός μπο­ρεί να αντέ­ξει στον χρό­νο, να εξε­λι­χθεί και να εμπνεύ­σει τις μελ­λο­ντι­κές γενιές.

Περαι­τέ­ρω Βιβλιογραφία

• Καρα­να­στά­σης, Α. (1984–1992). Ιστο­ρι­κό Λεξι­κό των Ελλη­νι­κών Ιδιω­μά­των της Κάτω Ιτα­λί­ας. Αθή­να: Ακα­δη­μία Αθηνών.
• Università degli Studi di Palermo. (2021). Studi sulla Magna Grecia.
• Università degli Studi di Napoli L’Orientale. (2020). Ricerche sulle comunità greche dell’Italia meridionale.
• Aquila Digital Archives. (2022). Dialetti e Identità nella Calabria Greca.
• Cultura Greca di Calabria. (2020). Il Patrimonio Linguistico dei Griko.
• Camera dei Deputati. (1999). Resoconto stenografico della seduta del 15 dicembre 1999.
• Parlamento Italiano. (1999). Legge 15 dicembre 1999, n. 482: Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche.
• Consiglio d’Europa. (2000). Rapporto esplicativo della Carta europea delle lingue regionali o minoritarie.
• Ministero dell’Interno. (2001). Linee guida per l’attuazione della Legge 482/99 sulla tutela delle minoranze linguistiche storiche.
• Istituto della Enciclopedia Italiana. (2002). Le minoranze linguistiche in Italia: storia e prospettive.

Kalinitta in Grico | 2020 Greek Subs

Το τρα­γού­δι Kalinitta (Καλη­νύ­χτα) στην ελλη­νι­κή διά­λε­κτο (Grico) της Απου­λί­ας (Σαλέ­ντο) στο Φεστι­βάλ του Τάρα­ντα. Τρα­γου­δούν οι/Singers: 1) Antonio Amato, 2) Consuelo Alfieri, 3) Stefania Morciano 4) Salvatore Cavallo Galeanda

 

Βρεί­τε μας και στη σελί­δα μας στο Facebook: Η Κάτω Ιτα­λία σήμερα